maandag 29 mei 2017

Friezen in Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam

Het Stadsarchief van Amsterdam heeft al veel documenten gedigitaliseerd maar had deze tot dit
Bron: Stadsarchief Amsterdam
jaar nog achter een digitale betaalmuur zitten.
Dat is inmiddels niet meer zo en bovendien kun je nu zelfs vragen of ze bepaalde documenten digitaal beschikbaar willen stellen, zonder extra kosten.

Zo kwam ik op een pagina binnen hun website waar de Inventaris van het Archief van Verenigde Doopsgezinde Gemeente van Amsterdam wordt weergegeven. Het gaat dan met name om Gemeente Lam en Toren (1668-1801).
In een alfabetische lijst is te zien vanuit welke plaatsen doopsgezinde broeders een brief schreven naar Amsterdam voor attestatie.
Daarin diverse plaatsen uit (Noordoost) Friesland:

Ameland (Jan Jacobs gemeente, Vlaamse gemeente, Waterlandse gemeente), respectievelijk 19, 21 en 38 bestanden.

Dantumawoude, met 6 brieven

Dokkum, met 2 brieven: uit 1722 (over Sijmon Johannes, getekend door Gerlof Johannis, Anne Thomas en Kornelis Jans, de schrijver) en 1731 (over Aukjen Douwes, getekend door Jan Clases en Cornelis Jans)

Hallum (binnenkort)

En ook:
Het Bildt
Bolsward
Franeker
Harlingen
Heerenveen
Joure
Koudum
Molkwerum
Nijezijl
Sloten
Stavoren
Terhorne
Terschelling
Vlieland
Woudsend



zaterdag 20 mei 2017

Bierbrouwen in Dokkum: 30-jarig jubileumnummer De Sneuper

Afgelopen woensdag werd in het stadhuis te Dokkum ons jubileumnummer van De Sneuper gepresenteerd. In de prachtige vroedschapszaal overhandigde voorzitter Gosse Bootsma het eerste exemplaar aan burgemeester Marga Waanders en vertelden de auteurs over hun onderzoek.

Ter ere van het 30-jarig bestaan van de Historische Vereniging Noordoost-Friesland schreven redacteuren Piet de Haan en Warner Banga, in opdracht van het nieuwe Dockumer Biergilde en gesteund door de overige redacteuren, een stadsgeschiedenis over Bierbrouwen in Dokkum.
In de hoogtijdagen, zo rond 1700, waren er maar liefst 19 brouwerijen actief binnen de wallen van ons kleine vestingstadje!
Niet alleen de locatie van de brouwerijen maar ook de brouwers, hun familie(-connecties) en familiewapens (vaak met een brouwerssymbool) worden beschreven en kleurrijk in beeld gebracht.

De Bonifatiusbron stond van oudsher bekend om zijn zuivere water en was daarmee leverancier van de Dokkumer brouwerijen, die het water vanuit schepen via putstoelen naar binnen lieten lopen. De reputatie van het Dokkumer bier was dan ook in brede kring uitstekend bekend.

Het juninummer van De Sneuper, nummer 126, heeft niet alleen een bijna dubbeldikke omvang (52 pagina's in full-color) maar wordt ook in een oplage van maar liefst 5000 exemplaren verspreid.
Het Dockumer Biergilde is bezig aan de Diepswal 5, vlakbij Museum Dokkum en De Posthoorn, de kleinste stadsbrouwerij van Nederland te bouwen. Hier wordt experimenteel gebrouwen en kan geproefd worden van het Bonifatiusbier. Tevens wordt hier de rijke Dokkumer brouwerijgeschiedenis voor het voetlicht gebracht.
Dit jubileumnummer zal de opmaat zijn voor een nog te verschijnen uitgebreidere versie in boekvorm, die door de stichting Historia Doccumensis uitgegeven zal worden.

Op de cover van de Biersneuper ziet u een schilderij van de Dokkumer schilder Douwe Hansma met een huiselijk tafereeltje (collectie Museum Dokkum). De heer des huizes rookt een pijpje en drinkt een glas bier.

Een glas bier mogen we ook heffen op de eveneens deze week gelanceerde website van HISGIS Dokkum. Hierin is, wederom door Piet de Haan (in samenwerking met de Fryske Akademy), de hele Dokkumer binnenstad in kaart gebracht en kunt u op diverse oude kaarten (zoals die van Smedema uit 1788) zien wie er destijds woonden. Met trots presenteerde professor Hans Mol de succesvolle samenwerking met onze vereniging afgelopen vrijdag in Dokkum.

Genoeg redenen dus om ook lid van onze actieve vereniging te worden. Voor slechts 15 euro per jaar krijgt u vier nummers van ons kwartaalblad De Sneuper (full-color) en toegang tot ledendagen en een netwerk van ruim 650 leden. Aanmelden gaat eenvoudig via ons aanmeldformulier.

vrijdag 19 mei 2017

Waardering voor sneupers van de lokale historie

Holdinga State te Anjum
Onder grote belangstelling (een volle zaal) vertelde Philippus Breuker afgelopen zaterdag 13 mei 2017 in Easterlittens over zijn nieuwste boek “Het landschap van de Friese klei 800-1800”.

Breuker werkt graag samen met sneupers en is van mening dat deze mensen meer waardering verdienen. Zelf doet hij voor specifieke vragen over een dorp of regio graag een beroep op lokale historici. In de afgelopen jaren heeft hij die samenwerking als erg plezierig ervaren. Daarom overhandigde de auteur de twee “eerste exemplaren” van zijn boek aan een sneuper. Een van de beide gelukkigen was Reinder Tolsma. Vanaf deze plaats gefeliciteerd!   

Wie meer wil weten over de ontstaansgeschiedenis van het hele Friese kleigebied -van Greidhoek, Bouwhoek en aangrenzende grietenijen- kan zijn hart ophalen in dit boek. Dankzij al zijn vergaarde kennis kan Breuker “het landschap lezen” en goed uitleggen waarom het er zo uitziet. Met grote gedrevenheid zocht hij naar verklaringen, onder meer m.b.t. veldindeling, gemeenschappelijk grondgebruik en het fenomeen hemrik.

Rond het jaar 800 begon de ontginning en ontwikkeling van het kleigebied. Letterlijk alles wat we nu om ons heen kunnen zien -weilanden, akkers, bomen, dijken, wegen en gebouwen- is aangelegd of gemaakt door mensen. Het is een continu proces, waarbij dingen komen en gaan. Zo waren er ooit honderden stinzen, die bijna allemaal weer zijn verdwenen. De nakomelingen van de oude landadel bouwden hofsteden, herenkamers en buitenplaatsen, met bijbehorende fraaie hoven, tuinen en boomgaarden.

Aanvankelijk 'zat' vrijwel de hele Friese adel op de rijke kleigrond. Ter illustratie een afbeelding (collectie Fries Museum) van Holdingastate te Anjum, gebouwd in 1580 en afgebroken in 1831. Vanaf het begin van de 19e eeuw kreeg de adel een duidelijke voorkeur voor wonen op de zandgrond. Al eerder lieten rijke verveners fraaie buitenhuizen bouwen in de Trynwâlden.

“Het landschap van de Friese klei 800-1800” telt 447 bladzijden, weegt bijna 2 kilo en bevat veel fraaie illustraties in kleur. Mede dankzij foto's van het hedendaagse landschap krijgt de lezer duidelijke inzichten in het 'waarom' van de omgeving waarin wij leven. Uitgebreide noten en een register op plaatsnaam (bijv. Anjum 20x en Dokkum 13x vermeld) completeren het geheel. Kortom, een historisch product waarop de uitgever, Louw Dijkstra, weer zijn best heeft gedaan. Zie www.wijdemeer.nl voor meer info.

Ingezonden door Symen Schoustra van www.irnsum.nl

dinsdag 16 mei 2017

Historisch Dokkum digitaal in kaart gebracht

Binnenkort kunnen Dokkumers digitaal opzoeken wie er in het verleden in hun huizen hebben
gewoond en wie de eigenaars waren. 
Op vrijdag 19 mei zal de Fryske Akademy een grote hoeveelheid historische bewonersgegevens uit het Dokkum van de 18de en 19de eeuw toevoegen aan het digitale informatiesysteem HisGIS. Burgemeester Marga Waanders van Dongeradeel zal de officiële lanceringshandeling verrichten. 

Op HisGIS Dokkum zal informatie uit uiteenlopende historische bronnen beschikbaar worden gemaakt, zoals de quotisatie van 1749, de volkstelling van 1830 en een serie reëelkohieren uit de periode 1750-1805. In HisGIS komen gegevens beschikbaar over beroepen, levensovertuiging, burgerlijke status, leeftijd en vermogen van de Dokkumers van weleer. De basis wordt gevormd door de bekende stadskaart van Smedema uit 1788, het oudste kadaster van 1832 en kadastergegevens uit 1887. Zo’n rijkdom aan historische bewonersgegevens is in Nederland niet eerder op deze manier in kaart gebracht.

Het uitgebreide HisGIS Dokkum is het resultaat van een samenwerking tussen de Fryske Akademy , Historische Vereniging Noordoost Friesland en het Streekarchief Noordoost-Fryslân.  
Tjeerd Jongsma van het Streekarchief zegt daarover: ‘Wij zijn verheugd dat wat in 2015 begon als een bescheiden project om oude huisnamen in kaart te brengen nu veel groter is geworden. Vrijwilliger Piet de Haan en redacteur van de Historische Vereniging Noordoost Friesland (bekend van het kwartaalblad De Sneuper) heeft hier bijna twee jaar aan gewerkt.’

Dokkum is ook een prachtig voorbeeld voor de rest van Nederland, vanwege de gevelaanzichten (gebaseerd op een publicatie van de neven Smits, Dokkum in Kadastraal Perspectief), met dit historische Google Streetview, aldus Hans Mol in een gesprek met Omrop Fryslan.

Personen en percelen.

Voor de Fryske Akademy is Dokkum de eerste stad in het project Friesland 1750-1900: personen en percelen die wordt opgeleverd. Dit project maakt deel uit van het RedBot-programma van de provincie Fryslân, waarbinnen een groot deel van het Fries cultureel erfgoed gedigitaliseerd wordt.
Het project Friesland 1750-1900 bestaat uit twee delen.
Ten eerste wordt alle laat-negentiende-eeuwse kadastrale informatie voor heel Friesland ingevoerd, en ten tweede wordt het systeem uitgebreid met een grote hoeveelheid bewoners- en huisgegevens voor in aantal steden uit de 18de en 19de eeuw. Het project ving aan in oktober 2015. Nadat geschikt en relevant bronmateriaal is geïdentificeerd, is een groep medewerkers van de Fryske Akademy begonnen met de vectorisatie (het computermatig tekenen) van het kaartmateriaal en het overnemen van geschreven informatie uit allerhande registers.

Projectleider prof. Dr. Hans Mol ziet veel perspectieven voor het uitbouwen van historische informatie over Friesland in HisGIS: ‘Dokkum is de eerste stad die gepresenteerd wordt. De andere Friese steden komen in de loop van 2017 en 2018 aan de beurt. Dit project opent talloze mogelijkheden voor nieuw historisch-ruimtelijk onderzoek.’

zondag 14 mei 2017

Museum De Sûkerei in het het teken van Alde Maaie

Door Henk Aartsma

Museum De Sûkerei in Damwâld stond zaterdagmiddag weer in het teken van Alde Maaie. Op deze speciale middag ‘verhuisden’ twee bokkenkarren de kinderen over het museumterrein.

De vrijwilligers waren in stijl gekleed en er werden overtollige grootmoeders-spulletjes verkocht. Een nieuw huwelijk van Japik Jelles Knypstra en Sjoukje Saakstra werd feestelijk ingezegend door ‘over de puthaak te trouwen’, een oud traditioneel gebruik.

Bij de klanken van accordeonmuziek door Sake Dijkstra kon er van de heerlijke snert worden genoten.
Ook konden de drie wâldhúskes en de poldermolen De Mearmin worden bezichtigd.
 


Korte videofragmenten:
Diapresentatie Museum De Sukerei in Damwald op 13 mei 2017 in het teken van Alde Maaie.

Draaiende wieken van de nieuwe poldermolen De Mearmin

Sake Dijkstra speelt op zijn accordeon Daar bij die molen

Sake Dijkstra speelt op zijn accordeon De Waldsang

Het inspannen van de bokken voor de bokkenkar

 
De 2 bokkenkarren zijn klaar voor het verhuizen

Over de puthaak trouwen

Het interieur van 1 van de 3 waldhuskes

donderdag 11 mei 2017

Nieuw boek: Het landschap van de Friese klei 800-1800

Zaterdag 13 mei verschijnt het boek "Het landschap van de Friese klei 800-1800" van Philippus Breuker. Het boek over de Friese kleistreek beschrijft een veelheid aan aspecten van het oude cultuurlandschap tussen Workum en de Lauwerszee.

Zo gaat het over de verhouding tussen slenken en leien, tussen boerderijen en stinzen en tussen buurschappen en dorpen, maar ook over de afwatering, de veranderingen in bouwwijze en in typen bewoners van boerderijen en buitens, over de veranderingen in inrichting en omvang van hoven en tuinen en over de schoonheidsbeleving van het gebied.

 
In veel opzichten is het boek een geschiedenis van Friesland zelf geworden. Dat komt niet alleen doordat de kleistreek eeuwenlang dominant was, maar ook doordat het beschreven wordt vanuit de maatschappelijke verhoudingen en ontwikkelingen die het zijn vorm hebben gegeven.

Philippus Breuker werkte bij de Fryske Akademy en was bijzonder en gewoon hoogleraar aan de universiteiten van Leiden en Amsterdam. Hij publiceerde onder andere ook een studie over de Greidhoeke.

Boekspecificaties:
Omvang: 448 p. prijs € 39,50
Boekverzorging: Gert Jan Slagter
Hardcover, geheel full-colour, ca. 300 illustraties
ISBN: 978 949 205 226 1

Verkrijgbaar in de (internet)boekwinkel

Presentatie
Datum: zaterdag 13 mei, 15.30 uur. U bent welkom!

Plaats: Café Noflik Easterein (vh Bergsma), Sibadawei 2, 8734 HE Easterein, tel. 0515 331 290.

Op het programma staan o.a. bijdragen van Joop Mulder over het project Sense-of-Place en Jeroen Wiersma over zijn Greidhoeke-project.




woensdag 10 mei 2017

Fryslân Uitgebeeld nieuwe site voor Friese cartografie en cultuurhistorie

Vandaag, woensdag 10 mei wordt de site Fryslân Uitgebeeld gelanceerd op Landgoed Staniastate in Oentsjerk. De site - een waardevolle en vernieuwende bron van informatie voor onderzoekers, scholieren en studenten en geïnteresseerden in cultuurhistorisch Fryslân - wordt officieel in gebruik genomen door gedeputeerde Sietske Poepjes.

Voor de realisatie van Fryslân Uitgebeeld is intensief samengewerkt met Rijksuniversiteit Groningen en Fries historisch en letterkundig centrum Tresoar.
Fryslân Uitgebeeld is het resultaat van een wetenschappelijk onderzoek dat gedaan is door Annemarie Zijlstra - promovenda bij Kenniscentrum Landschap, Rijksuniversiteit Groningen - als onderdeel van het digitaliseringsproject RedBot voor de provincie Fryslân.  
RedBot heeft als doel een groot deel van het Fries cultureel erfgoed online toegankelijk te maken: museale collecties, archieven, kaartmateriaal, literatuur en films.
Nieuwe technieken
Op www.fryslanuitgebeeld.frl worden historische data met nieuwe technieken gecombineerd. Je kunt hier cultuurhistorisch onderzoek doen naar voorname huizen in Friesland zoals staten en stinzen maar ook naar rijksmonumenten.
De site maakt hierbij gebruik van oude 17e en 18e -eeuwse kaarten uit de beroemde Schotanus atlassen. Deze kaarten worden samen met de kaarten van Holland tot de beste kaartwerken van Europa uit die tijd gerekend. Ook de eerste kaart waarvoor de provincie werd opgemeten ('Frisia Occidentalis', 1622) en de 'Nieuwe Caert van Friesland' (1739), 'de grootste, schoonste en nauwkeurigste Algemeene Kaart van Friesland, welke ooit is uitgegeven' staan op de site en kunnen voor onderzoek gebruikt worden.
De kaarten waren voor die tijd heel precies maar niet zo waarheidsgetrouw als de kaarten van tegenwoordig. Daarom toont Fryslân Uitgebeeld de kaarten door middel van een aantal slimme digitale modificaties op de juiste geografische locatie van vandaag. Het systeem is daardoor erg nauwkeurig in het gebruik.
Fryslân Uitgebeeld is een site met zogenaamde GIS-functionaliteiten (Geografisch Informatiesysteem). Met nieuwe technieken is het nu mogelijk deze kaarten in één systeem te combineren met actuele kaarten én speciale datalagen met bijvoorbeeld gegevens van staten en stinzen.
 
Programma met korte lezingen
De lancering van de site is op woensdag 10 mei om 14:30 op Landgoed Staniastate in Oentsjerk. Op het programma staan diverse lezingen van onder andere Annemarie Zijlstra - promovenda bij Kenniscentrum Landschap, Rijksuniversiteit Groningen, Yme Kuiper, bijzonder hoogleraar Historische buitenplaatsen en landgoederen, Rijksuniversiteit Groningen en Theo Spek, hoogleraar Landschapsgeschiedenis en hoofd van het Kenniscentrum Landschap, Rijksuniversiteit Groningen.

Bekijkt u ook de animatie met uitleg