zaterdag 29 maart 2014

Historisch Tijdschrift Fryslan over Fries toneel

Nummer 2 van de 20e jaargang, maart/april 2014 van Historisch Tijdschrift Fryslan gaat over het Friese toneel. Bijna elk dorp in Friesland heeft een eigen gezelschap, van Achlum tot IJsbrechtum.
Jubbega heeft er zelfs vier! De meeste spelen in het Fries. Maar liefst 138 gezelschappen zijn aangesloten bij de Stichting Amateurtoaniel Fryslan die opleidingen biedt en wedstrijden houdt om de kwaliteit te verbeteren. Die Friestalige toneelcultuur begon omstreeks 1860 toen in Koarnjum de eerste toneelvereniging werd opgericht. Al actief sinds het eind van de 19e eeuw zijn de gezelschappen Halbertsma uit Wergea, Tesselschade uit Hurdegaryp en Rjucht en Sljucht uit De Tynje.
Na de Tweede Wereldoorlog wordt de kiem gelegd voor een professioneel theatergezelschap en in 1965 onstaat de voorloper van Tryater, het oudste beroepstoneelgezelschap in Nederland. Volgend jaar viert Tryater het gouden jubileum. In deze Fryslan aandacht voor het Friese toneel. Bouke Oldenhof beschrijft de eerste stappen van Tryater naar een professioneel gezelschap. Anne Schumacher vertelt over zijn tweede leven als speler bij It Huzumer Toaniel.  
Doeke Sijens gaat in op het succes van Friese boeken op het podium. En Jelle Krol schetst het succesvolle 'priissprekken' dat in de 19e eeuw veel publiek trok.
Twee nieuwe rubrieken: Historici in Friesland met wat geschiedkundigen beweegt in hun onderzoeken en publicaties: Han Nijdam van de Fryske Akademy vertelt over zijn onderzoek naar de Friese boeteregisters. In zijn vrije tijd beoefent hij de Japanse krijgsdiscipline Aikido.
De andere nieuwe rubriek is Schatten van stinsen.  Deze eerste keer over Dekema State, waar de schrijver Havank verliefd werd op het schilderij van Anna Maria van Burmania.

In de rubriek Kort Nieuws o.a. aandacht voor de mogelijke terugkeer van schiere monniken naar Schiermonnikoog. Tien monniken van trappistenklooster Sion in Diepenveen willen uit hun te grote abdij en wellicht op het waddeneiland gaan wonen.
De Stichting 100 jaar Dam Jaarsma viert de 100e geboortedag van de schrijver en verzamelaar van volksverhalen. Zelfs het archief komt terug vanuit het Meertens Instituut in Amsterdam naar Eastermar. Een vrachtwagen vol!
Het Fries Scheepvaartmuseum heeft de oudste boot van Friesland aan haar collectie toegevoegd. Het is een praam uit de 12e eeuw, gevonden bij Tirns.
In Firdgum werd een zodenhuis gebouwd maar dat stortte deels in. Het wordt nu opnieuw opgebouwd.
En Siem van der Woude van Tresoar vond een complete partituur van een opera van de Harlinger componist Martinus Schuil (1842-1899). Het is bladmuziek van de komische opera Franchemont de marskramer. Met Opera Company Noord gaat Tresoar in augustus/september in het Openluchttheater te Burgum voorstellingen geven onder de titel Keapmanskeunsten.

zondag 23 maart 2014

Zeemijn monument in Peazens stap dichterbij

Door Piet de Haan
In de pas verschenen De Sneuper 113 publiceerden we een artikel van Einte Prins over de
Verdwenen monument tot 1965 bij pieren Hoek van Holland
ontploffing in 1945 van een zeemijn in de Peazemerlannen
waarbij acht personen om het leven kwamen. De oproep van Prins voor een klein monument nabij de plaats van het ongeluk kan op steun van het bestuur rekenen.
Dinsdag 18 maart was er in de IJsherberg in Dokkum een regionale ledenavond van de natuurorganisatie It Fryske Gea. Een grote opkomst van ruim 220 leden en belangstellenden. Eén van de natuurgebieden die de natuurorganisatie beheert en waar die avond de nodige aandacht aan werd besteed is de Peazemerlannen.
Voorzitter Haye Talsma en redactielid Piet de Haan waren bij deze bijeenkomst ook aanwezig. Na kort overleg met de voorzitter Henk de Vries van It Fryske Gea kreeg Haye Talsma als voorzitter van de Historische Vereniging Noordoost Friesland spreektijd aangeboden. Een zaal vol verbaasde natuurliefhebbers had kort daarvoor genoten van een prachtige natuurfilm maar werd door Talsma geconfronteerd met de rampzalige gebeurtenissen bij het demonteren van de zeemijn.
Hierna werden Sneupers aan It Fryske Gea voorzitter Henk de Vries en aan rayonhoofd De Jong overhandigd. Tevens vroeg voorzitter Talsma steun aan de voorzitter van de natuurorganisatie voor het oprichten van een klein monument. De Vries was zeer geinteresseerd en een nader gesprek zal dan ook nog volgen. Door It Fryske Gea wordt momenteel nagedacht over het beter toegankelijk maken van de Peazemerlannen en een monument zou hier mooi bij passen.

vrijdag 21 maart 2014

De Sneuper 113 met Ohne, zeemijn en pater Mets

Het voorjaarsnummer van ons verenigingsblad De Sneuper, nummer 113, toont op de cover een
vrouw aan een weefgetouw. Zij staat symbool voor de linnenwevers die vanuit het Duitse Ohne naar Noordoost-Friesland kwamen. Simon Koorn komt met een uitgebreide beschrijving en vele genealogische gegevens. Dit verhaal sluit overigens prachtig aan op de speciale De Sneuper 90 over Linnenweversfamilies.

In het prachtige natuurgebied Peazumerlannen ontplofte ooit een zeemijn met dramatische gevolgen. Einte Prins pleit voor de herinstallatie van een monument dat ooit al aan de pieren van Hoek van Holland gestaan moet hebben maar nu spoorloos is.
Een in Dokkum geboren katholieke jongen, zelf vluchteling in de Eerste Wereldoorlog, werd pater in Noord-Brabant. Kees Bangma vertelt over de lotgevallen van deze pater Mets die zelf ook weer voor Belgische vluchtelingen zorgde, in vluchtoord Nieuw-Uden.
Pieter Hartmans sluit de winter af met een verhaal over een barre ijstocht in 1929.
En kwam de familie Gaasterland nu uit Gaasterland of toch gewoon uit Noordoost-Friesland? Jan Gaasterland gaat er nader op in.

Zo is De Sneuper 113, deze keer met maar liefst vier extra pagina's,  weer gevuld met voor elk wat wils en gevarieerde artikelen, waar de volgende keer misschien ook uw onderzoek of tekst tussen kan staan. Want wij blijven afhankelijk van de kopij van onze leden! Dat en nog veel meer in dit lentenummer van De Sneuper:

Inhoudsopgave:
HISTORIE & STREEKGESCHIEDENIS
- Wevers van Ohne in Noordoost-Friesland, Simon Koorn
- Pater Mets: vluchteling wordt herder, Kees Bangma
- Slim ûngelok yn de Peazemerlannen, Einte Prins
- IJstocht in 1929: Hoe koest sa healwiis dwaan?, Pieter Hartmans
GENEALOGIE & FAMILIEGESCHIEDENIS
- Genealogische fragmenten wevers uit Ohne, Simon Koorn
- Wierumer vissersgenealogieën, Berend Beimers
- Fam. Gaasterland: Beter gelopen dan gestropen!, Jan Gaasterland
RUBRIEKEN & COLUMNS
- COLUMN: Je mutte mar hoare..., Ihno Dragt
- DIACONIEREKENINGEN: gezin fan Abbe en Ytje, Piet de Haan
- DE KOFFER: De goede gaven van Mathilde, Hilda Bouta
- HERALDIEK: dorpswapens van Ee & Engwierum, Rudolf Broersma
DIGITAAL, ACTUEEL & VARIA
- FOTO’S UIT DE OUDE DOOS: Familie Hermanides, Hans de Haan
- Digitaal verhaal: Online bronnen en afbeeldingen, Hans Zijlstra


- Op de Praatstoel 2: verhalen uit NOF. Bestel dit fantastische boek! Slechts 20 euro voor ruim 400 pagina's hardcover (plus verzendkosten 6,75 ivm dikte boek. Af te halen in Dokkum en Oosternijkerk zonder verzendkosten).

Wilt u ook meegenieten van de interessante verhalen uit onze regio, dan kunt u zich eenvoudig aanmelden als lid (slechts 15 euro per jaar) via dit online formulier.

Tevens kondigen we de Ledendagen van 2014 aan die door onze vereniging op zaterdag 12 april 2014 worden gehouden in Niawier en op zaterdag 4 oktober 2014 in het IJstijdenmuseum te Buitenpost. Noteert u het alvast in de agenda!

En, last but not least, onze leden kunnen De Sneuper ook als pdf ontvangen als ze dat willen (stuur een mail)! 

maandag 17 maart 2014

De familiebijbel van Geeske Harmens uit Burum

In de bijbelverzameling van de Vrije Universiteit te Amsterdam, van oorsprong een gereformeerde universiteit, bevinden zich diverse familiebijbels. In 2008 verwierf de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek VU samen met het Bijbels Museum een indrukwekkende collectie kerkboekjes. Een van de topstukken in de bibliotheek-collectie is de familiebijbel van Geeske Harmens. De collectie bijbels komt voor een groot deel van een schenking van Bernard van Noordwijk. In het dagelijks leven van vele generaties Nederlanders speelde het kerkboekje een belangrijke rol. Het werd met zorg bewaard en van generatie op generatie doorgegeven.

Wat de bijbel van Geeske Harmens tot een topstuk maakt is in eerste instantie het weelderige zilverwerk. De Kollumer zilversmid Pieter Martens, die in Kollum werkzaam was van 1748 tot 1781, tekende voor dit meesterwerk. Hij bewoonde in Kollum het geboortehuis van ons lid Tymen Wierstra en maakte ook wel Friese sierlepels. Het zilverwerk voor de bijbel maakte hij in 1764, toen Geeske Harmens 18 jaar oud was. Ze werd gedoopt op 23 januari 1746 en geboren op 17 januari in de gemeente Kollumerland in Burum. Haar vader Harmen Geerts was commissaris en bij de Volkstelling in 1744 en de Quotisatie van 1749 een redelijk welgestelde boer te Burum en zal dus ongetwijfeld in goede doen geweest zijn.
Wat de bijbel verder bijzonder maakt zijn de familie-aantekeningen (7 bladzijden) die in de loop der jaren bij speciale gebeurtenissen werden genoteerd. Uit de bijbel blijkt dat haar ouders begraven werden te Gerkesklooster en dat het gezin na het overlijden van de vader in 1768 op zaterdag 27 mei uit het 'Commissarishuis' vertrok. Geeske Harmens zelf overleed op 2 juli 1794 en werd ook te Gerkesklooster begraven.
Een latere eigenaresse van de bijbel was kleindochter Geeske Klases van der Veen (1803-1861). Zij werd op 31 maart 1803 geboren in het Groningse Doezum als dochter van rentenier Klaas Harings en Antje Jannes (de Haan). De ouders van Klaas waren dus Geeske Harmens en haar man Haring Clases uit Strobos. Geeske zelf werd bij haar huwelijk op 29 mei 1768 te Gerkesklooster als afkomstig uit Zuiderhuisterdijk onder Gerkesklooster vermeld. De laatste vermelding in de familiegeschiedenis betreft de geboorte en dood van Bonje Harmens Sijtsma na 6 dagen, op 31 januari 1826.
Nu komen er in mijn kwartierstaat ook de nodige Geeskes voor, dus dat maakte mij nieuwsgierig. Mijn moeder Gies (Gezina) is notabene vernoemd naar een Geeske: Geeske Laffra. Hoewel katholiek stammen ze af van de Nederlands Hervormde Geeske Harmens. Zo loopt er dus een rechtstreekse lijn van de familiebijbel van Geeske Harmens en Geeske Klases van der Veen naar mijn moeder. En dus naar mezelf!
De bijbel wordt ook vermeld in het overzichtswerk dat Bernard van Noordwijk schreef en ik wel eens in het Bijbels Museum heb doorgebladerd: De Erfenis van Kortjakje. In 2006 verscheen al Zondags zilver : drie eeuwen versierde kerkboekjes / Bernard van Noordwijk ; met bijdragen van Hermine Pool (einred.), Jan Storm van Leeuwen

zaterdag 8 maart 2014

Gen.magazine nieuw tijdschrift CBG

Het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag heeft zijn Jaarboek en kwartaalblad Genealogie vervangen door het dikkere kwartaalmagazine Gen.
De nieuwe naam staat voor de afkorting van genealogie, generaties en genen/genetisch, kortom familiegeschiedenis in de breedste zin des woords. Gen.magazine telt ieder kwartaal 80 pagina`s (exclusief de omslag). Gen. heeft ook iets nieuws, namelijk een themadossier met een aantal uitgebreide artikelen over een bepaald onderwerp. Deze eerste keer is het onderwerp militairen, een beroepsgroep die iedere genealoog wel in zijn of haar onderzoek tegenkomt.
Andere artikelen gaan over de afstammelingen van de middeleeuwse keizer Karel de Grote, over negentiende-eeuwse contactadvertenties, over een verzwegen moederschap en over het bewaren van oude foto’s en films.
Oude foto's van lezers staan in het thema ‘wintersport’. En mocht u willen weten wat de meest voorkomende naam in Nederland is, dan kunt u terecht bij het artikel ‘De verjaardag van Jan de Jong’. Tussen al deze artikelen door vindt u de vaste columns en rubrieken: Digitaal, CBG weet raad, Vernoeming, Vrouwen en kinderen eerst, Memo en Favo, Kijk op bronnen en Gesignaleerd.
Ten slotte worden in Armoriaal de laatste door het CBG geregistreerde familiewapens beschreven.

Nota bene@Gen. is een Digitaal dossier van het Centraal Bureau voor Genealogie dat kan worden gezien als de webstek van het vernieuwde CBG-kwartaalblad Gen.magazine.
Al met al een geslaagde en slimme verandering van prima kwaliteit vind ik.

Het CBG participeert ook in het binnenkort openende Familiemuseum in het Limburgse Eijsden bij Maastricht, in een voormalig Ursulinenklooster. Op zondag 23 maart openen de deuren!