zondag 29 april 2012

Brief uit 1645 van Dokkumer Remonstrant aan Grotius

In de Universiteitsbibliotheek van Leiden bevindt zich een brief uit 1645 die geschreven is vanuit Dokkum. De afzender is ene Gideon de Courcelles. Dit zijn de gegevens die in de digitale catalogus vermeld zijn:
Titel:    Brief van Gideon de Courcelles
Van:    Courcelles, Gideon de
Plaats verzending:    Dokkum
Jaar:    1645
Taal:    dut
Aantal brieven:    1 br
Annotatie:    Gedateerd: 24 aug.
Annotatie:    S.v. Et. Courcelles aan Grotius
Signatuur:    SEM 84
Invoerdatum:    31-08-99

We kunnen hieruit opmaken dat op 24 augustus 1645 een brief verstuurd is in de Nederlandse taal door Gideon de Courcelles aan Grotius, ofwel de rechtsgeleerde Hugo de Groot. Zou Gideon in een netelige situatie hebben gezeten en De Groot om raad hebben gevraagd?

Van der Aa schreef over Gideon:  Hij werd in 1647 proponent bij de Remonstrantsche broederschap, en geraakte den 16den Mei 1648 te Kampen in den kerker, omdat hij er eenige malen, in eene verborgene bijeenkomst, aan zijne geloofsgenooten het Evangelie verkondigd had. Te vergeefs waren de pogingen van Prins Willem II om hem te doen ontslaan, en eerst den 16den Julij daaraanvolgende, na dagelijksche vermindering van spijs en drank, werd hij losgelaten met betaling van 200 gulden en uitbanning. Hij werd in datzelfde jaar beroepen te Noordwijk-Binnen en van daar den 8sten Augustus 1666 te 's Gravenhage, waar hij den 7den November kwam en in het laatst van 1672 overleed. Hij schreef:
Over het altijd durend geloof van de Catholijke Kerk, enz. 's Hage 1669, 12o.

Hugo de Groot was ook Remonstrant, dus de heren zullen elkaar vanuit de Remonstrantse gemeenschap gekend hebben. Het bizarre is echter dat Grotius reeds 4 dagen na het verzenden van de brief overleed. Hij was uit Zweedse staatsdienst teruggekeerd maar leed op weg naar Lübeck op de Oostzee schipbreuk. Weliswaar kwam hij, veel oostelijker, veilig aan wal maar nadat hij te paard weer richting Lübeck was gegaan overleed hij onderweg in Rostock op 28 augustus 1645. Hij zal dus de brief vanuit Dokkum van De Courcelles nooit ontvangen en gelezen hebben.
In Dokkum bestaat nog steeds een Remonstrantse gemeenschap, die in combinatie met de Doopsgezinden een kerk vormen onder de naam Verenigde Christelijke Gemeente Dokkum Doopsgezind en Remonstrants.

Wie overigens een scan of transcriptie van de brief heeft of kan maken: we ontvangen hem graag.

dinsdag 24 april 2012

Heeft u nog diskettes?

Zo'n 2 jaar geleden schreef ik een blogartikel over De zin van het delen. Toen al was het urgent om informatie niet voor jezelf te houden en al helemaal niet te bewaren op verouderde gegevensdragers of software!
En toch gebeurt het nog. Dat mooie boek of prachtig onderzoek dat bewaard wordt op een diskette of nog steeds wacht op publicatie in de krochten van een oude pc.
Daarom zal ik het de komende tijd wat vaker gaan herhalen: Mensen, deel die informatie met een archief, vereniging of hobbygenoot. Dan weet u tenminste dat er nog iets mee gedaan kan worden als u er niet meer bent of de hobby vaarwel gezegd hebt. Dan zijn al die geïnvesteerde uren tenminste niet voor niets geweest. Anderen kunnen uw basis gebruiken om verder te zoeken in de tijd of u zelfs gewoon van aanvullingen en correcties te voorzien.
Schroom dus niet, kijk uw archiefkast na op oude diskettes, bestanden etc.

Stuurt u ons gerust een mailtje als u hulp nodig heeft of gewoon een digitale kopie wilt sturen. Een digitale versie van uw onderzoek, boek of publicatie is altijd welkom!

zaterdag 21 april 2012

Monumenta quaedam Van Buchel/Buchelius 1610-1620

Het Utrechts Archief heeft in haar online collectie een aantal prachtige handschriften.
Aernout van Buchel ofwel Buchelius was een geschiedschrijver die in de jaren 1610-1620 een drietal bijzondere handschriften samenstelde met beschrijvingen en tekeningen van de grafzerken, wapenborden, inscripties en andere historische bijzonderheden die hij tegenkwam in de kerken en kloosters in de stad Utrecht, maar ook daarbuiten.
Een van de handschriften, de Monumenta quaedam sepulcralia et publica (Tresoar, Leeuwarden, hs. EVC 3373), handelt over o.a. kerken en familiewapens in Friesland.
De tekeningen hebben een grote waarde vanwege de zorgvuldigheid van Buchelius en het feit dat hij het optekende in een tijd dat zijn bronnen nog werkelijk bestonden.
Naast het originele handschrift is er online de transcriptie en de Nederlandse vertaling, voorzien van toelichtende noten en inleidingen. U kunt zoeken via het zoekvak of gebruik maken van de inhoudsopgave en index.
Een mooi voorbeeld is de pagina met wapens van de leden van het College van de Admiraliteit van Friesland en Groningen te Dokkum, hierbij afgebeeld.

Transcriptie:
* Hans Jacob Hegeman, hopman – Jan Kijf genaemt Frens, hopman
Allert Conders te Helpman, Henrick Conders te Helpman, hopluden. [Pathuis 1327]
In alio vitro sequitur:
Collegium der admiralité binnen Doccum
* Matheus Augustinus van Stein, wegen Hollant
Joncker Johan Rengers van Arendorp, wegen Utrecht
Joncker Poppe Ufkens, wegen Groeningen
Rembertus Sircxma, secretaris. [Pathuis 1329]
In alio vitro:
De gedeputeerde Staten der stadt Groeningen ende der Ommelanden
Peter Scatter – Johan Wichering – Johan Clant – Gerrit Crabbe – Philippus Meckema. [Pathuis 1328]

Vertaling:
* Hans Jacob Hegeman, hopman – Jan Kijf genaamd Frens, hopman
Allert Coenders van Helpen, Hendrik Coenders van Helpen, hoplieden.
In een ander raam volgt:
College van de admiraliteit te Dokkum
* Mattheus Augustinus van Stein, namens Holland
Jonker Jan Rengers van Arensdorp, namens Utrecht
Jonker Popko Ufkens, namens Groningen
Rembert Sircxma, secretaris.
In een ander raam:
De gedeputeerde Staten der stad Groningen en Ommelanden
Pieter Schatter – Jan Wichering – Jan Clant – Gerrit Crabbe – Philip Meckema.

vrijdag 20 april 2012

Merklappen in Oudheidkamer Dantumadeel

Er is momenteel een tentoonstelling met als titel 'Letters spellen Draadjes tellen' in de Oudheidkamer Dantumadeel in de Westereen te bezichtigen.
Naast de merklappen zijn er diverse handwerken, die niet alleen de vrouwen zullen boeien, maar ook de mannen. Heel veel leuke en aparte baby kleertjes vormen een schitterend onderdeel van deze expositie. De naaiset van Jan Soldaat en de knoopgattang van Jeen Geertsma ontbreken ook niet bij deze tentoonstelling, die nog t/m 19 mei 2012 is te bewonderen.
De Oudheidkamer Dantumadeel is opgericht op 9 oktober 1958. In vijftig jaar is de verzameling uitgegroeid tot een grote “antiek-collectie” met daarnaast munten, penningen, schilderijen, prenten, kaarten, oude foto’s en een uitgebreide verzameling gebruiksvoorwerpen.
Een team van enthousiaste vrijwilligers houdt de Oudheidkamer in stand. Het bestuur bestaat uit vier mannen met een gemiddelde leeftijd van 80 jaar!
Verder biedt Oudheidkamer Dantumadeel geschiedenis uit de grond, historie in stukken en brokken, jagen en vechten, foto en diaseries, films, communicatie, maken en meten, licht en warmte, eten en drinken, kleren 1940-1945, boeken, uitgaven door de oudheidkamer en niet te vergeten de huisvlijt, het nut en de letterdoeken.

Zie ook het leuke filmpje in de uitzending Hea van Omrop Fryslan (via Martha Kist).

woensdag 18 april 2012

Scans oude foto's Noordoost Friesland op een rijtje

Akke Mollema (1882-1931)
De Secretaris van onze vereniging, Jan de Jager, is een verwoed verzamelaar van oude foto's uit de regio Noordoost Friesland. Hij levert vrijwel wekelijks een bijzondere oude foto voor een rubriek in de Dockumer Courant waarin om reacties wordt gevraagd van (vaak oudere) lezers.
Hij heeft dan ook al vele albums gescand (o.a. van de families Alberda, Idsardi, Zwart, De Boer, De Roos, Heeringa, Noordhuis en Terpstra) en waar mogelijk van namen voorzien. Leden van de Historische Vereniging Noordoost Friesland kunnen gebruik maken van de mogelijkheid scans van de oude foto's op te vragen. En dat is gratis!
Om inzicht te geven in wat en wie op de oude foto's staan hebben we een index van de foto's van Jan de Jager op onze site gezet met zoveel mogelijk namen.
Als u zelf ook nog (scans van) oude foto's uit onze regio heeft, stuur ze ons dan aub toe. In de buurt van Dokkum kan Jan de Jager eventueel ook langs komen om de foto's op te halen en/of te scannen.
Daar kunnen we vaak ook weer andere leden blij mee maken en levert voor u mogelijk weer interessante contacten op!
Update: Van de heer De Haan ontvingen we al een mooie scan van een foto uit 1873 van Johannes Reinicus Hermanides, geboren Workum 28 juni 1798, overleden Dokkum 11 januari 1888, van beroep turfdrager te Dokkum. Zulke willen we wel meer!
Balling Mollema (1886-1965) en Wypkje Sijtsma (1886-1947)

dinsdag 17 april 2012

Historische vereniging Noordoost Friesland verwelkomde 500e lid op ledendag

Zaterdag jl. hield de Historische vereniging onder voorzitterschap van H. Talsma haar jaarvergadering in hotel restaurant de Posthoorn in Dokkum. 
Naast de gebruikelijke zaken als de verslagen van de secretaris en penningmeester werd afscheid genomen van bestuurslid Henk Aartsma (erelid) en redactielid Otto Vos, die een speciaal exemplaar van De Sneuper kreeg met zichzelf op de cover (zie foto) en tot redactielid van verdienste werd benoemd. 
Ze werden met een bloemetje en een toepasselijk cadeau in het zonnetje gezet voor hun bewezen diensten. 
Arjen Dijkstra uit Nes volgt Henk Aartsma op als bestuurslid.
Een ander heuglijk feit was dat de vereniging haar 500e lid kon begroeten in de persoon van mevrouw Y van der Beek uit Oenkerk. Mevrouw van der Beek kreeg een bos bloemen en een boek aangeboden. 
Na een heerlijke lunch werden de aanwezige leden met het “Dockumer Lokaaltje” (een treintje op luchtbanden) naar de Bonifatiuskapel gebracht waar een rondleiding volgde door Lammert de Hoop. De kapel is omringd door een fraai park waarin een aantal kruisstaties en een beeld van Titus Brandsma staan opgesteld. Priester Titus Brandsma is de geestelijke vader van het gehele complex. De beheerder van de kapel en historicus Lammert de Hoop informeerde de bezoekers bij de bron nader over de tijd tijdens het leven van Bonifatius en over de grote invloed van Bonifatius als missonaris en kerkhervormer en als architect van het christelijke West-Europa. Hierna werd er een rondwandeling door het park en de fraaie Bonifatiuskapel gemaakt. Het bezoek werd met een interessante film over het leven van Bonifatius afgesloten.
Henk Aartsma toont oorkonde bij ere-lidmaatschap
Om half vier werd het gezelschap na een korte rondrit teruggebracht naar de Posthoorn, waar de middag onder het genot van een kop koffie werd afgesloten en de leden genealogische gegevens konden uitwisselen.

Maar misschien wel het mooiste nieuws is dat onze vereniging door de Belastingdienst erkend is als Algemeen Nut Beogende Instelling (culturele ANBI). Met deze status kunt u, als cultuurliefhebber, belastingvrij een gift doen of de vereniging begunstigen in een testament/legaat.

maandag 16 april 2012

Friezen in Alba Amicorum Koninklijke Bibliotheek

Ons lid Hilda Bouta heeft een lijst samengesteld van Friezen in de Alba Amicorum in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Daar zijn albums verzameld, waarin veelal studenten van de hogescholen en universiteiten in Europa hun vrienden lieten schrijven. Een netwerk opbouwen, zouden we tegenwoordig zeggen. Een student beperkte zijn studie meestal niet tot een plaats. 
Er zijn albums van Friese studenten en er zijn Friese studenten die erin geschreven hebben. Bij deze lijst staan drie dingen: 
1. wie schreef in het album, 
2. in welke plaats 
3.wie was de eigenaar.


Soms staan er geschilderde wapens of een portret bij. Deze worden dan op de lijst vermeld. Soms staat er een schets of een korte spreuk. Maar ook een raadsel of filosofische verhandeling.  Het is heel interessant om te bekijken
Inwoners uit Noordoost Friesland zitten er niet veel bij in de Alba Amicorum van de KB; Gerlacus Bolta uit Morra, Ernst Goslinga uit Hallum, Haring en Syds Sytzama eveneens uit Hallum. 
Maar velen hebben wel hun familiewortels in dit gebied: Aebinga in Ee en Blija, Burmania in Stiens, Camminga in Oudkerk en Ferwerd, Eysinga uit Oenkerk en Rinsumageest, Grovestins in Hardegarijp, Holdinga in Anjum, Meckema in Ee en Kollum, Oenema in Dantumawoude, Tjarda-van Starckenborg uit Rinsumageest. 
Er zijn ook veel beroemde mensen die in de albums hebben geschreven, bv, Hugo de Groot, Ubbo Emmius, Gomaris, Bezius, Ernst-Casimir van Nassau, leden van de familie van Solms

Zie de Index op onze site met Friezen in Alba Amicorum KB


Aanvullingen of artikelen over dit onderwerp zijn welkom!

donderdag 12 april 2012

Congres over David Gorlaeus (1591-1612) in Cornjum

David Gorlaeus werd geboren in Utrecht in 1590, maar groeide op in Cornjum. Op 16-jarige leeftijd schreef hij zich in aan de Universiteit van Franeker, waar hij de colleges volgde van Henricus de Veno (zie ook de professorenportretten van de Universiteit van Franeker). 
In 1611 vertrok hij naar Leiden om verder te studeren. Hij overleed in april 1612. 
Tussen 1610 en zijn overlijden schreef hij de Exercitationes philosophicae, een revolutionair boek voor zijn tijd, dat postuum werd gepubliceerd. Gorlaeus laat zich hierin kennen als een van de eerste atomistische filosofen van de vroegmoderne tijd; vooral de jonge leeftijd waarop hij tot deze filosofie kwam stelt moderne onderzoekers nogal eens voor een raadsel.
In 2010 konden De Freonen fan Tresoar de hand leggen op een exemplaar van dit zeer zeldzame boek, dat nog ontbrak in de collectie van Tresoar. Het is in convoluut gebonden met twee eveneens zeer zeldzame drukken van de uit Schotland afkomstige filosoof Gilbert Jacchaeus (c. 1578 – 1628), die vanwege zijn Arminiaanse gezindheid als hoogleraar te Leiden geschorst werd.


Het is dit jaar precies 400 jaar geleden dat de neo-atomist David Gorlaeus (ook Van Goorle) op 21 jarige leeftijd overleed. Dit zal worden herdacht met een wetenschappelijk congres en een eerbetoon in de kerk waar hij begraven ligt. 
Op vrijdag 27 april vindt het congres plaats in Cornjum, boven Leeuwarden.
Sprekers zijn ondermeer Klaas van Berkel, Han van Ruler, Aza Goudriaan, Theo Verbeek, Jannewietske de Vries en Theo Mulder.
De organisatoren nodigen allen van harte uit om bij dit congres aanwezig te zijn!


Voor details over het programma en aanmelden, zie onze website.

Voor informatie of opgave, email: Arjen Dijkstra


Naast dit congres zal er op 29 april om 15:30 uur een documentaire over dit 'wonderkind in de filosofie' worden uitgezonden op Nederland 2.

U kunt Gorlaeus ook volgen via Twitter: @Gorlaeus

dinsdag 10 april 2012

Friezen in de online Militieregisters

Bauke Zijlstra vermeld in de Militieregisters

Het project Velehanden.nl is de laatste tijd veel in de publiciteit geweest. Het is een zogenaamd crowdsourcing project, een project waarbij het publiek helpt een klus te klaren. In dit geval is het de bedoeling archieven online te ontsluiten voor een breed publiek.
Een voor vele genealogen interessante bron zijn de Militieregisters. De registers van uw voorouders die in militaire dienst moesten zijn nu met behulp van vele vrijwilligers in den lande geïndexeerd en online gezet. En het mooie is dat aan de index ook de scan van het origineel gekoppeld is. Daar is wel een kleine vergoeding aan gekoppeld, namelijk 50 eurocent per scan, maar dat scheelt je ook weer veel tijd en reiskosten naar een archief! Betaling gaat eenvoudig en veilig via Ideal/ internetbankieren. Vrijwilligers die aan het project werken kunnen credits verdienen waarmee ze gratis scans kunnen downloaden. Een mooie stimulans.

In het begin van dit project waren er nog niet zoveel Friezen ingevoerd maar sinds 6 april 2012 is daar verandering in gekomen. Sinds deze nieuwe upload zijn er meer dan 1 miljoen namen online te doorzoeken!
En natuurlijk heb ik even de proef op de som genomen. Opeens vind ik nu zowel mijn grootvader Anne als mijn overgrootvader Bauke. Mijn grootvader is in 1904 vanwege broederdienst van militaire dienstplicht ontheven. Ook mijn overgrootvader Bauke werd vrijgesteld wegens broederdienst, in 1877. Leuk dat bij hem wel een signalement is meegenomen (een mooie aanvulling op een foto die ik van hem en zijn vrouw Aukje Visser heb): 1.68 meter lang, blauwe ogen en bruin haar.
Ga snel zoeken op Open Archieven naar uw Friese of andere voorouders. Een leuke aanvulling op uw stamboom!

Inmiddels zijn ze ook als onderdeel van AlleFriezen.nl te doorzoeken!

maandag 9 april 2012

Amelander Hendrik Jans de Boer in 1795 bij Wight gekaapt

Enige tijd geleden schreef ik over de Amelander Hidde Jans Backer die in 1778 door de Engelsen werd gekaapt. In het Sailing Letters Journal IV, De Gekaapte Kaper, wordt er aandacht aan besteed en op de bijgeleverde CD staan scans van zijn verhoren.
Ons Schiermonnikoger lid Hilbert de Vries wees mij er op dat er nog een Amelander was die gekaapt werd door de Engelsen en in hetzelfde Sailing Letters Journaal werd genoemd: Hendrik Jans de Boer. Hij kwam met een lading tapijten uit Smyrna (het huidige Izmir in Turkije) via Lissabon en werd in 1795 bij het Engelse eiland Wight overmeesterd. Het artikel is dan ook genaamd: Van Bondgenoot tot Prooi. Hoe een Hollandse hoeker met tapijten uit Smyrna wordt ingehaald door de Fransen in 1795. Er lijken twee dingen in de titel niet te kloppen: Hollandse moet natuurlijk Friese zijn en Fransen moet Engelsen zijn.
In januari 1795 is namelijk de Franse generaal Pichegru ons land binnengevallen, waarna Engeland meteen alle Nederlandse schepen aan de ketting legt en kort daarna de oorlog verklaart aan de Bataafse Republiek.
Het schip De Vrouwe Susanna Maria van Hendrik Jans de Boer wordt op 3 februari 1795 ter hoogte van Wight aangehouden en naar de Engelse haven Sheerness gebracht. Hier wordt de Amelander verhoord. Hij verklaart o.a. dat hij een echte Oranjeklant is, dat zijn opdrachtgevers al 25 jaar de handelsfirma A. Roy & Branger zijn, zijn schip rond de 110 lasten is en tien koppen bemanning heeft, naast de schipper: Denen, Zweden, Hollanders en Italianen. Zijn vracht bestaat uit tapijten, carpetten, mohair, gele bessen, galnoten, gedroogde kruiden, zwarte rozijnen en zo'n 50.000 kilo amarilsteen (gebruikt voor slijpen).
Pas in 1802, na de Vrede van Amiens, komt de bemanning weer vrij.

Van Pieter Jan en Tineke Borsch kreeg ik weer de nodige genealogische gegevens van de Amelander schipper: Hij werd geboren op 15 september 1754 in Nes (Ameland) als zoon van Jan Andries (Ankes) de Boer en Ide Jans. Hij was katholiek en overleed op 30 januari 1819, als landbouwer.
Al in juli 1770 voer hij als jongen met zijn vader mee op De Resolutie naar Koningsbergen. Het schip waarmee hij in 1795 door de Engelsen werd gekaapt was de Vrouwe Susanna Maria.
Op 30 juni 1786 was hij te Buiksloot voor het gerecht getrouwd met de doopsgezinde Ybelke Lieuwes Lap, dochter van Lieuwe Pieters Lap en Klaaske Hendriks. Het echtpaar bleef kinderloos.
In 1788 wordt De Boer nog vermeld met de Vrouwe Susanna Maria en wel in de Amsterdamse Courant van 20 november 1788: Na Barcelona zal met den eersten vertrekken, Kapitein Hendrik Jansz de Boer, voerende het Tweedeks Hoeker schip, De Vrouw Susanna Maria, 't schip legd in Texel en de Lichter te Amsterdam; adres by d'Arnaud en Comp. H.Lammerts en Comp. en Snyders en GroteRus.

vrijdag 6 april 2012

Grafmonument van Bonifatius te Fulda

Tijdens de aanstaande ledendag van onze vereniging op zaterdag 14 april te Dokkum zal er 's middags een bezoek gebracht worden aan de Bonifatiuskapel. Bij deze bedevaartskapel staat een standbeeld van de missionaris die in 754 na Chr. bij Dokkum werd vermoord. In het park met kruiswegstaties staat ook een beeld van Titus Brandsma, die zich sterk beijverde voor de Dokkumer bedevaarten.
Er is een mooie, korte film gemaakt over Bonifatius: De Schaduw van Bonifatius en in juni wordt in Dokkum Bonifatius, de musical, opgevoerd.

Wat minder bekend is dat Bonifatius werd begraven in de Duitse stad Fulda. Deze stad ontstond rond 744, toen Bonifatius daar een Benedictijner klooster stichtte. 

Ons lid Hilda Bouta was daar afgelopen zomer en maakte de nodige foto's, die bij dit artikel zijn afgebeeld. Dit is wat ze erover vertelde: Vorig jaar in de vakantie zijn mijn man en ik in de Dom in Fulda geweest. Daar trof ik een oude bekende uit Friesland. Het graf van Bonifatius.  Het is in een crypte. Het grafmonument is uitgevoerd in wit en zwart marmer. Boven de afbeelding van de moord op Bonifatius; en onder de heilige bisschop, met mijter en bisschopsstaf als tekenn van zijn waardigheid.Het lijkt er op dat hij er klaar voor is om op te staan uit de doden. Het graf is een bedevaartsoord. Er is veel ruimte om met een groep pelgrims dit graf te bezoeken om te bidden bij de relieken.


U kunt ook een virtuele rondgang door de Dom maken!

maandag 2 april 2012

Fraaie tekening Dokkum in 17e eeuw

In de online database Geheugen van Nederland kom je af en toe fraaie plaatjes tegen.
Deze is getiteld: Doccum is oock een seer oude Stadt, geleghen in het Landtschap van Oostergouw ... = Doccum est außi une tres-ancienne Ville, dans le Pays de Oostergouw…
Maker: Bouttats, Gaspar (I)
Peeters, Jan (I) (1624-1678)
Vervaardigingsplaats:     Dokkum
Techniek:     ets/kopergravure
Afmeting:     11,3 × 28,5 cm
Bron:     [P323N370], Topografie van Nederland, Universiteitsbibliotheek Leiden
Copyright:     Voor meer informatie: Universiteitsbibliotheek Leiden