zondag 30 oktober 2011

Jeronimus Cornelisz, de Friese apotheker achter het Batavia drama

Vlnr Hans Zijlstra, Henk Looijestein, Mike Dash
Afgelopen zaterdag, 29 oktober 2011, werd op de Bataviawerf in Lelystad het officiële startschot gegeven voor de tentoonstelling Schipbreuk Batavia. In een samenwerking tussen de Bataviawerf, Nieuw Land Erfgoedcentrum en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) wordt het verhaal van het drama rond het VOC-schip Batavia in beeld gebracht.

Het was ook op 29 oktober, 1628, dat het vlaggenschip van de VOC vertrok van de rede van Texel om een lucratieve reis naar het VOC-hoofdkwartier in Batavia (Jakarta) te maken.
Aan boord was een gewezen apotheker die als onderkoopman was aangemonsterd, Jeronimus Cornelisz. Hij ontpopte zich na een schipbreuk op een koraalrif bij Australië als leider van een massaslachting. Bij de publicatie van de eerste druk van De Ondergang van de Batavia door de Engelse auteur Mike Dash werd gemeld dat het vermoeden bestond dat hij uit Friesland kwam, maar bewijzen waren niet gevonden. Toen ik het boek las, dat, ook volgens Dash, ten onrechte als roman werd geafficheerd, herkende ik de naam Jeronimus Cornelisz meteen. Hij was o.a. in 1626 in Dokkum gehuwd met ene Belijtgen Jacobs, met wie hij ook in Hoorn in ondertrouw ging. Rond 1598 moet hij in Leeuwarden geboren zijn. In volgende drukken is deze nieuwe informatie als nawoord opgenomen (de laatste 3 a 4 pagina's van het boek).

Mike Dash was afgelopen zaterdag eregast en hield aan boord van de replica een kort en boeiend verhaal over de achtergronden van het Batavia-drama. Daarna mocht hij middels een kanonschot de tentoonstelling officieel openen.
Het is een prachtige expositie geworden, interactief en interessant voor jong en oud. Hij geeft een goed beeld van de zware omstandigheden waaronder de reis werd uitgevoerd en de bizarre details van de stranding op de Abrolhos eilanden, voor de westkust van Australië.

Voor het eerst sinds lange tijd wordt ook de Grote Camee weer tentoongesteld. Dit kunstwerk uit de Oudheid (rond 315 na Chr.) dat door de beroemde Pieter Paul Rubens was meegegeven om verhandeld te worden heeft wonderwel de stormen der tijd doorstaan. Ik vond hem verrassend groot. Altijd dacht ik dat het de grootte van een broche had maar in werkelijkheid heeft het een formaat van een iPad!

Een filmscript over de Batavia van Paul Verhoeven ligt al klaar maar volgens scriptschrijver Gerard Soeteman waren de verwachte productiekosten 5 jaar geleden al 130 miljoen euro. Dat is alleen op te brengen door bv een steenrijke Australische producent die met een Australische crew (bv Nicole Kidman, Russle Crowe) het volledig Engelstalig opneemt.

Half december schijnt het derde en laatste deel in de reeks historische stripboeken over Jeronimus Cornelisz uit te komen, eveneens gepresenteerd tijdens de tentoonstelling in Lelystad.

Een geheel nieuwe publicatie over het leven van Jeronimus Cornelisz is ook in de maak. Met historicus Henk Looijestein, de research-assistent van Dash, heb ik al veel materiaal verzameld dat nog moet worden afgerond.

De tentoonstelling in Lelystad duurt nog tot 29 oktober 2012, dus u heeft nog even de tijd om een bezoekje in te plannen. Voorpret online heeft u met dit prachtige Batavia foto-album.

donderdag 27 oktober 2011

Update Sonttoldatabase brengt doorvaarten Dokkumer schippers op bijna 3000

Op 25 oktober 2011 is weer een nieuwe batch met gegevens over doorvaarten van de Sont online gezet. Het betreft de periode 1757-1761 met 20.319 doorvaarten. Dat brengt momenteel de periode waarover gegevens online staan totaal op 1757-1799.

In mijn vorige blogartikel, van eind augustus 2011, kon ik al enthousiast melden dat het aantal Dokkumer doorvaarten meer dan 1000 was geworden.
Met de nieuwe data is de teller op 2682 gekomen, en daarmee hoger dan het aantal doorvaarten vanuit grote havenplaatsen als Workum, Harlingen, Staveren en Hindeloopen! Let daarbij wel op dat de meeste vermeldingen van de thuishaven met de oude spelling Dockum zijn (2653) en de overige vermeldingen op varianten Dokkum, Dockom, Docum, Dokum en mogelijk Docken. Dokkumer Nieuwezijlen wordt nog apart vermeld als Dockumerziel.
Amelander schippers zitten momenteel op zo'n 1600 doorvaarten terwijl vanuit Schiermonnikoog (vele varianten) maar enkele tientallen doorvaarten vermeld worden.

Thuishaven Paesens, als Peesens/Pesens/Pessens, staat nog steeds op 13 doorvaarten. Ezumazijl komt niet voor als thuishaven maar wel 8 keer als plaats van vertrek (departure), geschreven als Ezumazyl, Ezumerzil, Ezumerzyl of Ezumezyl. De Denen gebruikten geen ij, alleen y.
Uiteraard kunt u ook op naam zoeken in de database, maar let ook dan goed op met de vele verschillende spellingswijzen.

maandag 24 oktober 2011

Harke Melles uit Munnekezijl verbannen naar de VOC

Door Reinder Postma
In november 2009 is er een boek verschenen over Munnekezijl waaraan ik medewerking heb verleend. Munnekezijl lag vroeger aan zee en had een haven. Er waren meerder inwoners uit dit dorp die dienst namen bij de VOC. Er wordt vaak gezegd dat de opvarende matrozen ruw volk waren, of dat ze iets hadden uitgespookt wat niet door de beugel kon. Zo ook Harke Melles.

In 1759 woont de 20-jarige Harke Melles in Munnekezijl, hij is arbeider bij een boer. Wanneer zijn werkgever op een dag in de stal komt, ziet hij dat Harke Melles zich achter een merrie bevindt en met het dier sexuele handelingen pleegt. De boer schakelt het gerecht in en Harke wordt afgevoerd naar het Blokhuis in Leeuwarden. Daar moet hij moet voor de rechters van Het Hof van Friesland verschijnen. De jongeman is op heterdaad betrapt en ontkennen heeft geen zin. De straf die hij krijgt, liegt er niet om. Harke wordt streng gegeseld en gebrandmerkt. Tevens gaat hij voor tien jaar de cel in (19 mei 1759). Na het uitzitten van de straf moet hij Friesland voor eeuwig verlaten en mag niet terug komen.

Harke Melles uit Muntjeziel (zoals de locals Munnekezijl noemen, HZ) treedt op 20 mei 1770 als matroos in dienst bij de VOC. Hij vaart op die dag uit met het schip De Landskroon vanaf Texel. Kennelijk gaat hij bij Kaap de Goede Hoop van boord, want het schip vaart zonder hem door.

Harke monstert na enige tijd op Kaap de Goede Hoop aan boord van het schip Velsen aan. Dit schip is op 11 januari 1771 uit Nederland vertrokken en komt op 26 juni 1771 aan in Ceylon. Hij zal niet weer terugkeren naar Munnekezijl, want hij overlijdt daar op 16 januari 1776.

Heeft u zelf familieleden in de stamboom die ooit voor straf verbannen werden uit Friesland, kijk dan eens in de database van VOC-opvarenden of ze daarin voorkomen! Andersom geldt natuurlijk dat als ze in een lage rang bij de VOC aanmonsterden ze weleens in de Criminele Sententies voor zouden kunnen komen!

vrijdag 21 oktober 2011

Jacob Bodes uit Engwierum bouwde eendenkooi voor de keizer

Het leven van kooiker Jacob Bodes kende vele hoogte- en dieptepunten. Hij was ondernemend, boerde goed,ving in zijn kooi te Engwierum geweldige hoeveelheden vogels en verloor uiteindelijk alles. Wellicht was hij ooit de beste kooiker van Fryslân. Aan het einde van zijn leven maakte hij in 1753 voor keizer Frans Stephan van Oostenrijk een nieuwe eendenkooi op het landgoed Holics bij Wenen in het toenmalige Hongarije. Tegenwoordig ligt Holics in Slowakije, ten noorden van Bratislava.

Eendenkooienspecialist Gerard Mast heeft een nieuw boek geschreven in zijn reeks van publicaties over Friese eendenkooien: De levensloop van de Friese kooiker Jacob Bodes (ca. 1689 ca.1755).

Op 27 oktober vindt de boekpresentatie plaats in Tresoar. Sneupers zijn welkom.
In het Friese landschap is de eendenkooi een kostbaar en interessant element. Naar aanleiding van het verschijnen van deze studie is er in Tresoar een kleine tentoonstelling over Jacob Bodes en het historisch fenomeen ‘eendenkooi’.

Programma:
14.30 inloop met koffie en thee
15.00 welkom door de heer Bert Looper, directeur Tresoar
15.10 lezing door de heer Gerard Mast over Jacob Bodes
15.40 Pauze
16.00 lêzing troch mefrou Joke Oppenoorth oer har ûnderfinings by de syktocht nei de einekoai fan de keizer.
16.30 aanbieding van het eerste exemplaar en bekijken van de tentoonstelling

Nei 27 oktober is de publikaasje te keap yn Stiens: G. Mast, Noardkromp 28, 9051 MS Stiens foar €10,=. As men it oer de post hawwe wol dan komt it op €12,=. Earst betelje op girorekken 1664889 op namme fan G. Mast.( Contact via de mail kan ook).

Namenindex
Acker, Dr. 18, 21
Albada, Sicco van 37
Alberts, Drevis 16, 18, 19
Alberts, Rixtie 4, 5, 6
Andla, Jhr. Ulbe Sixma van 18, 19
Arriens, Pieter zie Bergsma, Petrus
Aijlva, Vrouwe Agata Willemina Baronesse van 15
(douarière van Jhr. Hans Willem van Aijlva)
Bartels, Tjeerd 20
Berg, Hans-Martin 37
Bergsma, Petrus (Pieter Arriens of P.A.) 5, 6, 7, 8, 9, 15
Bergsma, Wilhelmus 8, 16, 20, 29
Bodena (Bodes), Jacoba (Jacob) 35, 37
Bodes (Kooistra), Jacob 35
Bodes, Bode zie Radbodus, Radbodus
Bodes, Wijpkien 4
Bonnema, Ype 23, 24, 29
Borduijnsma (Beduinsma), Claas 19
Bosman, Maria van zie Haersma
Botma, Gerrit Sakes 9, 10, 17, 18
Botma, Saake 17, 20
Bouritius 15
Brants, Jan 5
Brequin, Jean-Baptiste 32
Breuker, Phiippus H. 37
Burmania, Jhr. Edzard van 5
Burmania, Jhr. Jarich Georgh van 18
Burmania, zusters 29
Clases, Tjitske 35
Cornelis, Johannes 4, 5, 6, 7
Crans, Willem 17
Crumpipen 24
Czobor, Graf Joseph 32
Diepen, Harry van 37
Dirks, Bauke 19
Dirks, Johannes 16
Dirks, Paulus 4
Douwes, Claes 18, 20
Douwes, Sasker 18
Eekhoff, Wopke 8
Eelkes, Boele 4
Fejes, Antie 9
Fenema, Hetto/Hette 4
Finger, J. 32, 34
Formers (Wiersma), Folkert 17, 18, 19, 20
Fransen (Vransen), Tomas 9, 15, 19, 21
Freerks, Aafke 21
Freerks (Freerx), Grietje (Grytie) 20, 21, 24, 29
Geerts, Freerk 20
Gerbens, Jan 16
Gerrits (Gerrijts), Hoppe 15, 16
Grayer-Barkmeijer, Renée 37
Haarsma, grietman 20
Haersma (Haarsma)-Bosman, mevrouw Maria van 11, 17, 20
Halbertsma, ds. Joost Hiddes 25
Haren (Baron de Haren), Jhr. Willem van 21, 22, 23, 24, 25, 29, 36
Haren, Onno Zwier van 25
Hayes (Haejes), Johannes 10, 13, 19
Hedmans, Tjaert 16
Heeringa, Jaap 37
Helder, Ytje Jans 35
Hellema (Helma), Claes 21
Hendriks, Klaas 19
Heringa, Rinse 19
Hoeve, Sytse ten 37
Hylkes, Auke 20
Jacobs, Aaltie (Aeltie of Aaltje) 13, 14, 15, 16, 17
Jacobs, Boode (Bodes of Boodes) 8, 13, 18, 19, 35
Jacobs, Dirk 13, 15, 18, 19
Jacobs, Gerrit (Gerried) 4, 7, 14
Jacobs, Harmen 13
Jacobs, Ids 15
Jacobs, Pyttrik (Pytrick of Pytie) 8, 13, 18, 19
Jacobs, Titie 13
Jacobs, Wiepk (Wijpk of Wypke of Wypkien) 10, 13, 18, 19
Jacobs, Ympk 3
Jacobs, Ymkje (Impkjen) 8, 13, 19
Jacobs, Ype 12, 15, 18
Jans, Antje 9
Jans, Bocke 12
Jans, Bouke 10
Jans, Folkert 13
Jans, Gosling 7
Jans, Meinse 15, 19
Jans, Sijmen 16
Jansen, Jan 9
Jantjes, Romke 12, 16
Jelles, Hessel 16
Jelkes, Teunis 20
Jetses, Hiltje 9, 20
Johannes, Frans 15
Johannes, Haie 10
Johannes, Lieuwe 16, 18, 19
Johannes, Trijntje (Wytske) 16, 18, 19
Joukes, Antje 20
Jurriens, Wijtske 15, 19
Ketelaar, Eric (F.C.J.) 37
Koenes, Pijtter (Pieter) 17, 20
Kooistra, Jacob Bodes 35, 36
Kramer, André 37
Lammerts, Gerrijt 19
Lieuwes, Trijntje 16
Lotharingen, Keizer Frans (I) Stephan van 3, 23, 24, 30, 32, 35, 36
Lotharingen, Prins Karel van 21, 23, 24, 36
Lubberts, Jan 12, 14, 16
Lupkes, Gerben 12
Lijkles, Meine 18
Mackes, Jacob 13, 14
Martens, Claes (Klaas) 11, 16, 19
Martens, Jan (Johannes) 13, 14, 20
Martens, Taeke (Tako) 13, 20
Martens, Trijntie 7, 8, 10, 11, 12, 13, 19
Matthey, Ignaz 37
Michiels, Sjoerdtie 17, 19
Minnema, Michiel Freerx 20
Minzes, Tjerk 9
Muller, J.G. 29
Nammes, Jantie 18, 19
Oppenoorth, Joke 37
Paulus, Dirck 4
Paulus, Eelke 13
Paulus, Jacob 3, 4
Paulus, Siouke 20
Paulus, Thomas 11
Pieters, Goslingh 7
Prinsen, dames 4
Pytters (Pieters), Dirk 17, 20
Pijtters, Marten 19
Radbodus (Bodes/Bodis), Radbodus (Bodes/Bodis) 3, 4, 36
Reijners, Reinouw 14
Reitses, Jan 7
Reneman, ds Harmanus 11
Rinsma, Pyter (Pytter) 18, 19
Ruirds (Ruyrth), Baukien (Baukje) 17, 19
Schotanus à Sterringa, Bernardus 5, 9, 10
Schwartzenberg en H., Anna Dodonea Baronesse toe 5, 6
(wede Schwartzenberg of wede Burmania, douarière B.)
Schwartzenberg, Baron 16
Schwartzenberg en Hohenlansberg, familie 5
Suiderbaan (Suiderbaen), Jan Lolkes 15, 16
Swieten, Gerard van 23
Sijbes, Marten 8
Sybrandi, Wybius 4
Sijnea (Sinia), Reinder Rinses 16, 18, 19
Sijtses, Tjetske 16
Talma, Sjoerd 20, 23, 24, 29
Tepperberg, Joachim 30, 37
Theresia, Erzherzogin Maria 30
Thomas, Jan 11
Tierx (Tierks), Minze (Minse) 9, 12, 15, 16, 19, 20
Tolsma, Reinder 37
Uylkes (Uilkes), Hiltie 7
Verstraeten, André 37
Visser, Simon 37
Vransen zie Fransen
Wassenaar, Sijmen 17
Went, Catharina 9
Willems, Pijtter 13
Wijbes, Sijmen 4
Wijgers, Johannes 16
Wijgers, Wopke 17
Wijtsma, Juff. Maria Clara van 9
Ypes, Doede 11
Ypes, Griet 15
Ypes, Jacob 12, 15
Ypes, Lieuwe 17
Zedinger, Renate 30, 37

woensdag 19 oktober 2011

Saapke Goslings en de merklap

Afgelopen zaterdag werd, gelijktijdig met onze ledendag, in Tresoar een speciale dag gehouden rond merklappen. Deze lappen, ook wel letterlappen genoemd, waren voor jonge Friese dames werkstukken waarmee ze oefenden op diverse soorten steken. Toen vroeger kleding vaak op de bleek te drogen werd gelegd was het van groot belang dat het gemerkt was met ingenaaide initialen.
Een van de Friese meisjes die in 1776 een dergelijke merklap maakte was de ongeveer 9 jaar oude Saapke Goslings uit Dokkum. Ze werd aldaar gedoopt op 15 februari 1767 als dochter van de organist Gosling Jans en Saapke Oeges. Haar grootvader was de schoolmeester en dorpsrechter van Ee, Jan Goslings, die ook de leermeester was van Foeke Sjoerds. Ons lid Henk Goslings heeft de genealogie van deze familie uitgezocht.
Saapke trouwde te Dokkum op 14 april 1793 met apotheker/koopman Tjeerd Posthumus uit Dokkum, met wie ze de kinderen Doetje (1793), Saapke (1795), Nicolaas (1798), Gosling (1800), Saapke (1803) en Aafke (1806) kreeg.
Het Fries Museum heeft in haar collectie een schilderij van het gezin, gemaakt in 1830 door zoon Gosling Posthumus (zie ook zijn zelfportret in Dokkum), waarop de dan ongeveer 63-jarige weduwe Saapke staat afgebeeld met de dochters Doetje (37), Saapke (27) en Aafke (24) en de schilder Gosling (30) zelf.
Het aardige is dat op het schilderij dochter Saapke Posthumus (rechts) ook met een naaiwerkje bezig lijkt te zijn. Er gaat veel symboliek uit van de verwijzingen naar allerlei deugden (bijbel, boek/studie, respecteren van de moeder etc.). De merklap van moeder Saapke Goslings is bewaard gebleven in de collectie van het Fries Museum, waarvan de merklappen sinds kort dus online staan op de Friese Merklappen-site. Interessant om eens in rond te sneupen!

maandag 17 oktober 2011

Ternaard: mysterieus dorp aan Friese waddenkust

De ledendag van de Historische Vereniging Noordoost Friesland op zaterdag 15 oktober 2011 had deze keer een iets gewijzigde opzet. Naast onze leden waren nu ook de plaatselijke inwoners uitgenodigd. In dit geval die van Ternaard, een plaats aan de Friese waddenkust en voormalige zetel van de burgemeester van Westdongeradeel. De oud-burgemeester van Westdongeradeel, Pieter Fokkes Visser, was aanwezig, evenals de huidige cultuurwethouder van Dongeradeel Pytsje de Graaf uit de Visbuurt onder Ternaard.
Om 10 uur stroomde de grote zaal van dorpshuis Tunawerth vol met belangstellenden, zodat we even na half 11 met een volle bak van ruim 70 belangstellenden van start konden. Na een korte introductie van voorzitter Haije Talsma kon de lezing over de Drie Mysteries van Ternaard beginnen.
Webmaster en redacteur Hans Zijlstra begon met het benadrukken van het belang van het netwerk dat de vereniging vormt en tezamen met online contacten en de lokale bevolking zeer waardevol is voor het doen van complex onderzoekswerk. Gedurende de lezing zou dat ook wel blijken. Het eerste mysterie betrof een schilderij van Hans Willem baron van Aylva dat ooit in het gemeentehuis van Westdongeradeel te Ternaard hing en in 1954 voor 2060 gulden werd aangekocht. Destijds was Ferdinand Bol de vermeende schilder van het kunstwerk. Bij een grote Bol inventarisatie rond 1982 is dit echter weer in twijfel getrokken en zou een andere Friese schilder de maker moeten zijn. Tijdens de speurtocht naar de achtergrond van het schilderij werden maar liefst 4 andere afbeeldingen van de 'ontzaglijke generaal' ontdekt, evenals talrijke nieuwe mysteries overigens. Er was ook een constante interactie met de zaal, van waaruit diverse meningen naar voren kwamen die lang niet altijd met elkaar overeen kwamen. Leuk!
Het tweede mysterie betrof een afbeelding van Groot Aylva/ slot Herweij die volgens een eerdere inventarisatie in de collectie van het Fries Museum zou moeten zitten. Navraag aldaar leverde echter niets op. Dit ruim 40 kamers tellende slot werd oa. bewoond door Ernst van Aylva, wiens rijk versierde grafsteen in de middag in de kerk van Ternaard bewonderd kon worden.
En als derde mysterie kwam de gevelsteen De Stad Rijssel aan de Groedse 1 aan de orde. Bij aankomst in Ternaard hadden diverse leden al gezien dat de steen verwijderd was uit het te koop staande pand! Hij blijkt in restauratie te zijn, volgens de eigenaren van Atelier Wad Mooi. Hopelijk komt dan ook de vermelding van de Stad Rijssel weer onder een laag verf vandaan. Een ander oud bouwelement, een rond raampje met familiewapens, was kortgeleden in de zijmuur van het bijbehorende pand aan de Aldbuorren teruggeplaatst, met mooie nieuwe kleuren. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk wanneer en door wie de gevelsteen is gemaakt. Hoewel een link met een militair uit het geslacht Van Aylva het meest voor de hand ligt werd uit het publiek geopperd dat de uit een veel latere periode stammende Ternaarder secretaris Coert Lambertus van Beyma er ook wel mee te maken zou kunnen hebben. Afijn, weer veel voer voor verder onderzoek en discussie.
Die werd nog mooi afgerond met de constatering dat er nog wel meer mysteries zijn in Ternaard, zoals de vermeende onderaardse gang van het voormalige Herweij bij de Stationsweg. De huidige bewoners waren aanwezig en vertelden nog bij de verbouwing oude estrikken (zie foto hieronder) en fundamenten te hebben aangetroffen!
Aly van de Mark deed nog een oproep voor het vinden van tuinen die door architect Vlaskamp zijn ontworpen. Er schijnen in Ternaard vrij veel te zijn.
Al met al dus een zeer geanimeerde ochtend waarbij we weer 4 nieuwe leden konden noteren. Heel mooi!

Na de lunch bezochten we (alleen de leden) de kerk van Ternaard met het goed onderhouden kerkhof. Traditioneel staat de kerktoren in het westen en de graven in de lengte oost-west gericht (met de voeten naar het oosten). In de kerk prachtige ornamenten, zoals een rouwbord van Nicolaas Posthumus waarover voorzitter Haije Talsma kort sprak (video, 3 min.) en monumentale graven. Hilda Bouta hield een korte voordracht over Graets Bolta (video, 6 min.). Aan weerszijden van het orgel staan namelijk 32 houten wapenborden. Links de 16 voorouders van Douwe van Aylva (1619-1665), rechts die van zijn vrouw Luts van Meckema. Van de laatste heeft Hilda de voorouders uitgezocht, die bij de wapens horen. Niemand wist wat het Bolta-wapen daar nu deed. Graets Bolta was een van de betovergrootmoeders. Zij was uit het eerste huwelijk van Tjaling Bolta. Later trouwde deze Tjaling met Hack Eysinga en nam de naam Eysinga aan om deze naam voor uitsterven te behoeden. Er zijn vier kinderen van hem bekend: Graets, Eelck (Ysk), Feye en Aede. De kinderen uit zijn eerste huwelijk werden later vaak ook Eysinga genoemd. Zo ook bij Graets. Graets trouwde met Worp Tjaarda van Starckenborg (dochter Sjouck) en met Focke Ropta (zoon Worp en dochter Kinsk). Graets overlijdt in 1512 en is begraven in Metslawier.Op haar graf staat 'dochter van Eysingha', wat vele genealogen op een verkeerd been gezet heeft.
Met een kop koffie of thee werd de dag afgesloten en waren vele tevreden gezichten te zien. Een geslaagde dag!

vrijdag 14 oktober 2011

Aaltje Johannes Stoltz, 1809-1857, geportretteerd te Hallum

In Sneuper 14 (December 1990) in de tijd dat ons verenigingsblad nog getypt en gestencild werd, verscheen een zwart-wit foto van een getekend en gekleurd portret van Aaltje Johannes Stoltz, geboren op 5 juni 1809 te Stiens. Dit staat op het originele portret geschreven. Tevens staat hierbij vermeld: Uitgetekend te Hallum, den 30 oktober, zijnde toen 11 jaren, 5 maanden, 3 weken en 5 dagen. Dochter van Johannes Samuels Stoltz en Aantje Pieters Sipma, wonende te Hallum.
Aaltje is gekleed in de toen geldende dracht voor deze streek. In deze tijd is het nauwelijks voor te stellen dat een 11-jarig meisje zo gekleed zou gaan. Aaltje Johannes Stoltz huwde op 14 mei 1836 te Ternaard met Yme Houkes Bergmans, geboren te Holwerd op 17 oktober 1806 en overleden te Holwerd op 24 maart 1858.
Aaltje is overleden te Holwerd op 10 december 1857.
Het portret was ten tijde van het artikel in Sneuper 14 in het bezit van mevrouw Yneke de Jager in Bellflower, California.

woensdag 12 oktober 2011

Film winkelweek Dokkum 1923 oerversie van Expo

Redactielid Piet de Haan presenteerde afgelopen donderdag bij de opening van de Expo in Dokkum een historische film. De film is getiteld De Opfiering fen Fryske trou te Dokkum, ter gelegenheid van de winkelweek. Hij stamt uit 1923 en toont een oerversie van de Expo Noordoost Friesland, een (recent gehouden) beurs waar ondernemers zich presenteren aan het publiek. De film laat een verklede uitvoering zien en een optocht van vele Dokkumer stadsbewoners, bijna allemaal met pet of hoed.
De Friese trouw was een tegenbeweging die ontstond na de revolutionaire plannen van Pieter Jelles Troelstra, die als doel had van Nederland een republiek te maken.
De film is in het bezit van het Filmmuseum/ Eye Film Instituut Nederland, die hem sinds kort ook online heeft gezet. Ter gelegenheid van de festiviteiten rond de Dokkumse winkelweek maakte het bioscoopbedrijf Welte's Kinematograph een opname van de activiteiten. Te zien zijn de opvoering van het allegorische spel 'Fryske trou', een reclameoptocht door de Dokkumse binnenstad en een aubade aan de burgemeester door het plaatselijke muziekkorps. Zoals gebruikelijk bij lokale opnamen uit die tijd besteedt de cameraman ruime aandacht aan het filmen van het aanwezige publiek.
De Opfiering fen Fryske trou te Dokkum is een van de weinige eigen opnamen van Welte's Kinematograph, dat werd geleid door Laura Welte en haar zoons. Na de dood van haar echtgenoot, de Duitse ambulante vertoner en bioscoophouder Carl Welte, keerde ze uit Duitsland terug naar Nederland en zette ze zijn bedrijf opnieuw op. Welte's Kinematograph reisde per motorschip door Noord-Nederland en vertoonde films op het platteland.
Bekijkt u dan ook nog even in alle rust hoe het er in 1923 aan toeging bij De Opfiering fen Fryske trou te Dokkum, ter gelegenheid van de winkelweek. Misschien ziet u nog wel een familielid! (Als u na de klik niets ziet dan heeft u geen Flash-plugin geïnstalleerd. Ook op de iPad kunt u het (nog) niet afspelen.)

maandag 10 oktober 2011

Kofschip De Jonge Columba liet vlag schilderen in 1758

Sneuper Tjeerd Inia vond via http://www.archieven.nl/ in het Gemeente-archief van Rotterdam een inventaris van de familie Veltcamp Helbach met de volgende gegevens:
Rekeningen ingekomen bij Mevrouw C. Columba wed. Ds. A. van Minnen betreffende een huis op Oud-Zijl even buiten Dokkum. Datering: 1770-1812. NB: Hierbij koopbrieven, een lijst houdende opbrengst der roerende goederen en een kwitantie van 1758 voor het schilderen van een vlag op het hofschip (lees: kofschip) De Jonge Columba. A.C. Helbach was executeur testamentair. Omvang: 1 pak.
Opvallend dat een vlag geschilderd werd. Op welke plek zou dat gedaan zijn? Uit de rekening aan secretaris Bote Suijderbaan is te zien dat de schildering werd aangebracht door Former van der Elst, in Dokkum bekend van diverse geschilderde stadsbeelden.

Catharina Columba, kleindochter van burgemeester Elso Inia is overleden te Dokkum in 1812, in huis nr. 125, wijk A. Er is uit de stukken een aardig beeld waar al die kosten van het huis aan Oud-Zijl naar toe zijn gegaan (o.a. aan jenever en bier, en de meeste kosten aan hout, steen en arbeiders). Slaat Oud Zijl op de Zijl in Dokkum, of een oud zijl bij Sybrandahuis?

Het Andringa geschrift is van de hand (of uit het bezit) van Harmanus Pols van Andringa, oomzegger van Bote Suiderbaan, via zijn moeder Agnesia Aleida Pols: Agnesia is een zuster van Clementia Pols, de vrouw van Bote Suiderbaan, stadssecretaris en ontvanger van Dokkum.

Opvallend is overigens dat Harmanus (1768-1817) is overleden in het tuchthuis van Leeuwarden in juli 1817 en zijn overlijden is pas in december 1817 in zijn woonplaats Workum aangegeven. Het vermoeden is dat Harmanus veel heeft overgenomen uit bestaande literatuur, helaas kom ik zijn pake Watze Sybes Andringa zo snel niet tegen in het geschrift, en ook geen vermelding van Watze's eerste vrouw Geeske Ealses Inia en Watze en Geeske's kinderen Sybren (*1720) en Trijntje (*1724). Sybe zal jong zijn overleden, omdat Watze met zijn tweede vrouw nog twee keer een zoon Sybe krijgt. Van genoemde Trijntje Watzes Andringa (vernoemd naar Trijntje Tjeerds Fogelsangh) is onbekend of zij jong is overleden.

We kennen de familie Columba van de diverse Friese dominees die het heeft voortgebracht en waarvan er ook enkele met de VOC naar de Oost vertrokken, zoals Sibrandus Columba naar Batavia. Columba is overigens de Latijnse naam voor houtduif.

De schipper van De Jonge Columba blijkt Aart Aartjens te zijn, die in de Sonttolregisters voorkomt als hij in 1776 met een lading dakpannen van Rotterdam naar de Baltische Zee vaart. Hij is waarschijnlijk dezelfde als Aart Ariens from Vriesland die in 1770 van het Franse Rouen naar St. Petersburg voer met o.a. een lading wijn.
In de online DTB van Tresoar vinden we meer genealogische gegevens:
Dokkum, dopen, doopjaar 1761. Dopeling: Sijtske. Gedoopt op 16 december 1761 in Dokkum. Dochter van Aert Arjens, grootschipper en niet genoemde moeder.

Harlingen, dopen, doopjaar 1757. Dopeling: Zytske. Gedoopt op 2 augustus 1757 in Harlingen. Dochter van Ate Arjans en Tryntie Joghems.

Het vermoedelijke huwelijk: Harlingen, huwelijken 1742. Vermelding: Ondertrouw op 28 september 1742. Man : Aert Arjens afkomstig van Vrouwenparochie. Vrouw : Trijntie Jogchums afkomstig van Harlingen. Opmerking : de bruid wordt gecompareerd door haar neef Jacob Cornelis. Gestandaardiseerde namen: AART ARJENS en TRIJNTJE JOCHEMS.

En verder:
Bron: Burgerlijke stand - Overlijden. Archieflocatie Streekarchief Voorne-Putten en Rozenburg. Gemeente: Hellevoetsluis. Soort akte: Overlijdensakte. Aktenummer: 20. Aangiftedatum: 01-06-1818 Overledene Sietske Aarts de Vries. Geslacht: V. Overlijdensdatum: 30-05-1818. Leeftijd: 56 Vader: Aart Ariens de Vries. Moeder: Trijntje Jochems. Partner: Pieter Claases Nap.

De schipper van De Jonge Columba was dus de uit Vrouwenparochie (Het Bildt) afkomstige Aert Arjens, die als achternaam De Vries ging voeren. Het schip was eigendom van Bote Suiderbaan en genoemd naar een jonge telg uit de Columba familie.

vrijdag 7 oktober 2011

Schatzoeken in museumcollecties

Musea bieden meer en meer digitale versies van hun collectie aan via hun website. Ik heb er een aantal op een rijtje gezet, waarin ook voor Friese sneupers verrassende vondsten gedaan kunnen worden! Zoek bijvoorbeeld op plaatsnaam, beroep of achternaam.

Fries Museum: Collectie van het Fries Museum. Met circa 170.000 objecten is het Fries Museum, opgericht in 1881, het grootste provinciale museum van Nederland.

Keramiekmuseum Princessehof: Het museum heeft circa 35.000 objecten. De nadruk ligt op Aziatische, Europese en moderne keramiek.

Verzetsmuseum Friesland: Collectie met focus op Tweede Wereldoorlog in Friesland.

Ottema-Kingma Stichting:  De OKS is eigenares van circa 30.000 objecten cultureel erfgoed, waarvan een belangrijk deel is vervaardigd in Fryslân.

Fries Scheepvaartmuseum: De gehele collectie omvat ca. 17.000 voorwerpen. Daarnaast is er een bibliotheek met bijna 9000 titels en een verzameling van ruim 20.000 foto's.

Rijksmuseum: Circa 100.000 beschrijvingen van objecten te vinden, waarvan circa 30.000 met afbeeldingen. De verzamelingen schilderijen en beeldhouwkunst zijn grotendeels ontsloten met beeld.

Maritiem Digitaal: Gezamenlijke site van maritieme musea in Nederland. De grootste online database van maritieme objecten en literatuur van de Benelux met ruim 800.000 objecten en titels.

Geheugen van Nederland: Meer dan 500.000 beelden van meer dan 100 museum- en archiefcollecties.

Europeana: Rond de 1500 instellingen hebben bijgedragen aan Europeana. Befaamde namen zoals de British Library in Londen, het Rijksmuseum in Amsterdam, Koninklijke Bibliotheek van België, Bayerische Staatsbibliothek en het Louvre in Parijs komen voor naast kleinere organisaties door heel Europa.

Musip: Museumcollecties van ook vaak wat kleinere musea in Nederland.

Digitale Museale Collectie Nederland (DiMCoN): Collecties van vele musea in Nederland o.a. Van Abbe, Archief Eemland en Legermuseum en een aantal van bovenstaande databases.

Louvre: Collectie van museum Louvre in Parijs.  Zoek bv. op Frisia of Friesland.

British Museum: Collectie van het British Museum in London met circa 2 miljoen objecten en 630.000 afbeeldingen.

National Maritime Museum Greenwich: Collectie van het nationale scheepvaartmuseum van Groot-Brittannië.

Philadelphia Museum of Art: Jan de Vries vond via een tip van Sytse ten Hoeve glas in lood raampjes van eind 16e eeuw van een Staverse schipper. Veel objecten uit Friesland.

Metropolitan Museum of Art, New York: Diverse Friese stukken, waaronder Dokkumer zilver.

Atlas van Stolk: Vaderlandse historieprenten uit de verzameling van Abraham van Stolk.

Cultureel Erfgoed: Database met foto's van cultureel erfgoed in geheel Nederland.

Christelijk Cultureel Erfgoed: Database met 60.000 foto's van 3.000 kerken en interieurs in geheel Nederland.

Rijksburo voor Kunsthistorische Documentatie (RKD)/ Iconografisch Buro: Database met portretten, schilderijen etc.

Noordelijk Archeologisch Depot: Database van depot in Nuis van musea uit Noordelijke provincies.

Beeld en geluid Archief: Database met oude televisiebeelden en geluiden.


Meertens Instituut Dialecten: Database met opnamen van dialecten uit vrijwel elke plaats in Nederland.

Frick Collection/Montias Database: 17e eeuwse kunstcollecties in inventarissen Stadsarchief Amsterdam, m.n. Weeskamerarchieven.

Bijzondere Collecties Universiteit Leiden: Database met brieven, tekeningen, manuscripten, foto's, Alba Amicorum, atlassen.

Bijzondere Collecties Universiteit Amsterdam: Database met brieven, tekeningen, manuscripten, foto's, Alba Amicorum, atlassen.

Maritieme archeologie database: Database van Western Australian Museum met informatie over scheepswrakken  en de daarin opgedoken vondsten, o.a. van VOC-schip Batavia.

Ecartico database: Economische en artistieke concurrentie op de Amsterdamse kunstmarkt ca. 1630-1690 met biografische en demografische informatie.

Google Art Project: Collecties van musea wereldwijd waar je virtueel doorheen kunt wandelen.

Rembrandt database: Database met documenten over de kunstwerken van Rembrandt van Rijn.

Academische Collecties: Database met collecties en voorwerpen uit de Bijzondere Collecties van 9 Universiteiten: Universiteit van Amsterdam (Bijzondere Collecties en Allard Piersonmuseum), de Technische Universiteit Delft (TU Delft Library), de Technische Universiteit Eindhoven (Informatie Expertisecentrum), de Universiteit Groningen (Universiteitsmuseum), de Universiteit Leiden (Universiteitsbibliotheek), de Universiteit Maastricht (Universiteitsbibliotheek en Kunst- en Erfgoedcommissie), de Universiteit Utrecht (Universiteitsmuseum), de Vrije Universiteit (Universiteitsbibliotheek) en Wageningen UR (Universiteitsbibliotheek).

Museum of the History of Science (Oxford): Veel wetenschappelijke instrumenten. Zoek bv op 'Dutch'.

Ashmolean Museum (Oxford): Allerlei aparte databases met zoekfunctie, bv schilderijen, zilver etc.

Deze pagina zal met enige regelmaat ververst worden. 

donderdag 6 oktober 2011

It Wûnder út'e Wâlden: Tet Rozendal brengt wonderdokters tot leven

Nadat Tet Rozendal Fryslân verraste met de voorstelling ‘Tet Rozendal sjongt Marlene Dietrich’ zoekt ze het deze keer dichter bij huis. Geboren en getogen in Kuikhorne beschrijft én bezingt ze in deze volledig Friestalige muziektheater voorstelling wonderdokters Grutte Wopke, Piter Poes, Maria Brinkman en andere roemruchte genezers, duivelbanners en piskikers uit de Friese Wouden.

Maar hoe zit het met Tet zelf? Als meisje zag en deed ze al dingen die voor anderen verborgen bleven. Ze groeide op en leerde het leven kennen, zingend, dansend, spelend. Nu, als volwassen vrouw vertelt ze over haar magie en de magie van oude volksverhalen. Is het allemaal maar theater of is er meer tussen hemel en toneel? Maken mensen de magie? Of is het net andersom?

Zaterdag a.s. de laatste voorstelling in het Landbouwmuseum in Veenklooster. Zaterdag 8 oktober aanvang voorstelling: 20.30 uur.
Voor verkoop kaarten:u kunt nú kaarten bestellen via info@tetrozendal.nl of aan de zaal.
Kaarten: € 16,50 inclusief museum bezichtiging en speciale expositie samengesteld door Klaas R Henstra (van het streekmuseum uit Burgum): Duivelbanners en wonderdokters uit de Wouden. Of zie voor meer info de site
http://www.tetrozendal.nl/wunder.html

dinsdag 4 oktober 2011

Gezellige drukte op de 13e Friese Genealogische Contactdag

Afgelopen zaterdag vond in Tresoar te Leeuwarden de 13e Friese Genealogische Contactdag plaats. Verschillende verenigingen en individuen presenteerden zich aan het publiek.Ondanks het schitterende weer waren er toch nog vele mensen op het evenement afgekomen. De bezoekers werden allerhartelijkst ontvangen door o.a. monsieur B. Dumoulin, voor velen ook bekend als de heer Bouwe van der Meulen, NGV Friesland-bestuurslid en ook lid van onze vereniging.
De Historische Vereniging Noordoost Friesland was op volle oorlogssterkte aanwezig. Piet de Haan, Jan de Jager, Warner Banga en Eimert Smits bemanden de stand. Voorzitter Haije Talsma, Hans Zijlstra en Gerard de Weger kwamen langs, evenals vele belangstellenden. Er waren gratis exemplaren van de Sneuper beschikbaar en we mochten wederom enkele nieuwe leden noteren. Ook werden diverse boeken verkocht, waaronder het kloeke molenboek van Warner Banga, het Dokkumer kadasterboek van Eimert Smits, Sneuper 100 met vele oude foto's van de Dongeradelen en de boeken van de Hellinga's en Wierum van Jan de Jager.
Naast de stand van onze vereniging, stonden er ook mede-Sneuper Paul Rouing en Wibo Boswijk met hun stand ‘Fries DNA’.
Door middel van DNA-onderzoek kunnen relaties worden aangetoond tussen verschillende families in Friesland. Relaties die via archiefonderzoek niet altijd te achterhalen zijn. Bovendien geeft het ook zicht op de prehistorische herkomst van de geteste personen.
DNA-onderzoek is een mooie aanvulling op het klassieke genealogische onderzoek. De resultaten van de onderzoeken kunnen elkaar versterken.

Het project kent tot tot nu toe 75 deelnemers, maar Wibo en Paul hopen naar aanleiding van deze contactdag op een nog grotere deelname. Veel bezoekers lieten zich voorlichten. De vragen waren heel divers.
Twee vragen hadden betrekking op familieoverleveringen. In één familie gaat het gerucht dat men afstamt van zigeuners: “kan dat via DNA-onderzoek worden aangetoond”?

In een andere familie gaat het verhaal dat men afstamt van een onecht kind van koning Willem de Derde! Middels DNA-onderzoek zou men deze theorie kunnen ondersteunen. Het probleem is alleen: hoe vind ik een telg van de mannelijke lijn van de familie van Nassau die bereid is om DNA af te staan!
Bij één bezoeker werd ter plekke wangslijm afgenomen en dat zal komende weken in Amerika worden onderzocht.

Men kan meer lezen over het Fries DNA project op de website van Wibo en Paul: http://www.familytreedna.com/public/friesewadden .

Andere stands die ik bezocht: Geert van de Veer met o.a een boek over de familie Haersma de With. Jan de With trouwde met Wikjen Minnema uit Dokkum en volgens Geert zijn er nog brieven van hen bewaard gebleven waarin het zoeken van kievitseieren en de zwaarlijvigheid van de dame des huizes genoemd worden. Zou een mooi artikel in de Sneuper kunnen worden.
Anton Musquetier was weer druk in de weer met zijn digitaliseringsproject Altijdstrijdvaardig.nl
De heren van de Duitse werkgroep WGOD konden we blij maken met de Sneuper special over Katholieke linnenweversfamilies (met name uit Duitsland) en de vlasteelt in Noordoost Friesland (migranten dus, zoals families Bary, Rouing, Beckers, Demes: oprichters van de Dokkumer Vlaggencentrale).

Bij de NGV kocht ik een paar boekjes van de enthousiaste Antonia Veldhuis uit Veenwouden.
Voorts was Reid van der Leij actief om op zijn laptop namen van mogelijke familieconnecties op te zoeken in het Fries-Groningse grensgebied. En bij buurman Fryske Akademy/ Genealogysk Wurkferban sprak ik Ype Brouwers over een onderzoek dat hij doet naar een familie uit Ezumazijl (ook de bakermat van mijn familie).
Als laatste sprak ik Maikel Galama die veel boeken in de aanbieding had en er zelf ook diverse kocht. Leuk om ook enkele virtuele Sneup-vrienden in het echt te moeten.
Al met al was het een geslaagde dag met een gezellige drukte!
Update: Zie voor een verslag in foto's de Facebook-pagina van Tresoar.

maandag 3 oktober 2011

Nieuwe letterlappen voor het Admiraliteitshuis

Museum het Admiraliteitshuis in Dokkum heeft onlangs haar collectie met drie mooie en bijzondere letter/merk/oefenlappen kunnen uitbreiden.

Deze lappen zijn in 1972 al eens als bruikleen tentoongesteld in het Admiraliteitshuis. In dat jaar waren er overal in Nederland, op initiatief van mevrouw A. Meulenbelt van het Openluchtmuseum in Arnhem, letter/merklappen exposities.

Het bijzondere aan deze lappen is, dat er heel veel hemdboordranden op geborduurd staan, in kleur of in wit.
Hemdboordranden vinden we op de boorden van mannenhemden; de boordhoogte varieert. Het museum bezit één vrouwenhemd met een geborduurd boordje, gedateerd 1684.

Op de eerste lap zijn deze hemdboordranden in kleur geborduurd, net als de alfabetten en de motieven. Hij dateert van 1715 en zou uit de omgeving van Twijzelerheide afkomstig zijn. De maakster, Gertie Pittiers (Gertje Pieters), heeft haar naam in kleine letters en haar initialen er groot op geborduurd. Er staan nog vele andere initialen op deze lap.

Op de tweede lap zijn 51 verschillende hemdboordranden geborduurd, variërend in lengte en hoogte, met wit garen op 24 draads linnen. Verder zien we een aantal alfabetten, en twee potten met bloemen, waartussen de initialen TP 1708 en SK 1750 staan. We hebben nog geen verklaring voor het grote verschil in jaartallen.
Voor de genealogische puzzelaars onder ons: als u de initialen of naam herkent, laat het weten!

Op de derde kleinere lap zijn ongeveer 20 randen geborduurd in kleur.

Deze aanwinsten waren aanleiding om de letterlapvitrine in het museum opnieuw in te richten, nu met het thema Hemdboordranden.
Het museum heeft meerdere letter/merklappen waarop deze randen in mindere of meerdere mate voorkomen en zelfs twee waaraan de puntjes zijn geoefend, die aan de hemdboorden en splitten werden gemaakt.

Het maken van deze puntjes, muizentandjes of tandjes genoemd, vindt u in het boekje "Handwerken van het eiland Marken" door Maria van Hemert.

Voor de agenda:
Voor kleine groepen van tot tien personen is een rondleiding mogelijk op donderdagmiddag 6 oktober en 20 oktober, met beperkt depot bezoek. Kosten € 6,50 incl. entree en koffie/thee.

Reserveren via telefoon 0519-293134 of info@museumdokkum.nl

Voor meer letterlappen of merklappen, zie ook het interessante blog van Gieneke Arnolli en Martha Kist.

zondag 2 oktober 2011

Ledendag Historische Vereniging Noordoost Friesland vrij toegankelijk

Op zaterdag 15 oktober 2011 vindt in Ternaard weer een ledendag plaats van onze vereniging.
Naast de leden willen we ook de plaatselijke bevolking meer betrekken bij onze activiteiten. Daarom is een ieder uit Ternaard en omgeving welkom om, zonder extra verplichtingen, aan te schuiven in het dorpshuis. Het programma begint om 10 uur 's ochtends.

We zouden het leuk vinden als u zelf ook oude foto's, boeken of onderzoeksresultaten meeneemt om te laten zien en mogelijk zelfs te laten scannen. Uiteraard kunt u ook vragen stellen over uw familiestamboom. Misschien is deze bijvoorbeeld al eens uitgezocht door een van onze leden!

Na een aantal korte presentaties van bestuursleden en redactie zal Hans Zijlstra een lezing geven over de Drie mysteries van Ternaard. Hierin zal het publiek worden meegenomen op een speurtocht naar de achtergronden van enkele opvallende cultuurhistorische zaken die een band met Ternaard hebben. O.a. de bekende familie Van Aylva speelt hierbij een belangrijke rol.
Zaterdagochtend 15 oktober vanaf 10.00 uur is dus iedereen welkom in dorpshuis Tunawerth  in Ternaard. U kunt tot 12.30 uur naar de lezing luisteren en tevens de boekenbeurs en uitstalling van lopende onderzoeken van leden bekijken.
Na de lunch is er gelegenheid tot het uitwisselen van informatie en het stellen van vragen en wordt er een bezoek aan de Grote kerk van Ternaard gebracht.

Vrijwilligers gezocht voor indexeren en digitaliseren Archief Mairieën bij Streekarchief!
Op dinsdag 4 oktober ’s avonds half acht zal Tjeerd Jongsma in de studiezaal van het streekarchief in Dokkum ons inwijden in de geheimen van het indexeren van archieven.
Het is de bedoeling dat we naast het indexeren ook gaan digitaliseren zodat ook leden op grote afstand van Dokkum aan het project mee kunnen werken.
Graag nodigen we u uit voor deze bijeenkomst op 4 oktober in de studiezaal van het streekarchief. Het zou mooi zijn dat iedereen de eerste avond kan. Daarna is het mogelijk om als koppel of individueel verder te werken op een tijdstip welke uw voorkeur heeft.

Nadat het Nederlandse grondgebied in 1810 werd ingelijfd bij Frankrijk werd ook hier de Franse bestuurlijke indeling van departementen en mairiën ingevoerd. De voormalige grietenijen werden verdeeld in kleinere mairiën en hebben gefunctioneerd vanaf 1811 tot en met 1816. De verdeling was als volgt:
Westdongeradeel mairie Holwerd
mairie Nes
mairie Ternaard

Oostdongeradeel mairie Anjum
mairie Ee
mairie Metslawier
Dokkum blijft hierna buiten beschouwing. De hoeveelheid stukken uit deze periode is meer dan in Oost- en
Westdongeradeel en was bovendien een voortzetting van de bestaande archieven. Het blijft wel een mogelijkheid voor 'een tweede ronde'.

De archieven van de mairiën zijn niet groot, maar wel interessant. De nieuwe indeling betekende als het ware een toename van de bureaucratie en daarmee een toename van het aantal archiefstukken, zeker in vergelijking met de archieven van de voorgaande grietenijen.
De archiefstukken vormen daarmee ook het begin van de (huidige) gemeentelijke archiefvorming.
Met name de correspondentie van de maire vormt het belangrijkste en meest interessante onderdeel van deze archieven.

Verschijningsvorm is divers :
Ingebonden
Los in een omslag

Toegankelijkheid:
Alleen beschreven vanuit een archivistisch standpunt.
Niet toegankelijk op onderwerp of naam/namen.
Alleen bekend via een eigentijdse chronologische index

Voor het zoeken van specifieke stukken nu is eigenlijk doorbladeren en doornemen noodzakelijk.
Indien het bovengenoemde toegankelijker gemaakt kan worden door indexeren op naam/namen, onderwerp/trefwoorden, korte beschrijving, dan vergemakkelijkt het zoeken naar specifieke onderwerpen en krijgen we gedetailleerdere kennis over dit tijdvak

WESTDONGERADEEL
Mairie Holwerd
270-211 indices op de ingekomen stukken
270 1812-1814
271 1814-1816(ontbreekt)
272-273 registers met afschriften van verzonden stukken
272 1811-1815
273 1815-1816
Mairie Nes
276 Ingekomen stukken (voornamelijk betreffende militaire zaken) 1811-1813
276a Agenda op de ingekomen stukken,1812-1816
277 Register met afschriften van verzonden stukken aan de prefect,1812-1816
Mairie Ternaard
279-280 Agenda's op de ingekomen stukken
279 1811-1814
280 1815-1816
281-282 Registers met afschriften van verzonden stukken
281 1812-1814
282 1814-1816

OOSTDONGERADEEL
Mairie Anjum
195-198 Ingekomen stukken,1811-1815
195 1811-1812
196 1813
197 1814
198 1815
200 Register van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816
Mairie Ee
216 Notulen van de municipale-later gemeenteraad, 1812-1816
217- 221 Ingekomen stukken,1811-1816
217 1811-1812
218 1813
219 1814
220 1814-1815
221 1815-1816
222-223 Agenda's op de ingekomen stukken, 1811-1816
222 1811-1812
223 1813-1814
224 Register van ingekomen aanschrijvingen van de hogere overheid, 1812-1815
225-226 Register van ingekomen stukken van prefect en gouverneur, 1813-1816
225 1813-1814
226 1814-1816
227- 229 Registers van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816
227 1812-1814
228 1814-1816
229 1815-1816
Mairie Metslawier
Agenda op ingekomen stukken, 1811-1816
Register van door maire en schout verzonden stukken,1812-1816